Građani/ke širom Kosova u nedelju, 12. oktobra, izašli/e su na birališta da izaberu gradonačelnike/ce opština i odbornike/ce opštinskih skupština. Od više od dva miliona građana/ki sa pravom glasa, izlaznost na ovim lokalnim izborima iznosila je 39,07%.

Preliminarni rezultati prvog kruga pokazali su jasne pobednike u samo 21 opštini, dok će u 17 drugih biti održan drugi krug — u 16 opština sa albanskom većinom i jednoj sa srpskom većinom.

Kao i na lokalnim izborima 2017. i 2021. godine, rezultati se ne poklapaju sa onima sa opštih izbora. Pokret Samoopredeljenje (LVV) nije uspeo da svoju februarsku pobedu na parlamentarnim izborima pretoči u lokalne pobede u prvom krugu, iako je zadržao vlast u tri opštine i zauzeo prvo ili drugo mesto u 12 opština, pozicionirajući se bolje od tri druge glavne partije.

Među ostalim vodećim partijama, Demokratski savez Kosova (LDK) zadržao je dve opštine i ide u drugi krug u devet, Demokratska partija Kosova (PDK) zadržala je tri i ide u drugi krug u šest, dok će Alijansa za budućnost Kosova (AAK) nastaviti trku u pet drugih opština, nakon što je zadržala jednu.

Na lokalnim izborima 2021. godine, jasne pobednice bile su LDK i PDK: LDK je bila osvojila četiri nove opštine, povećavši broj onih kojima je upravljala na devet; PDK je zadržala osam, dok je AAK porasla na pet. S druge strane, LVV je pobedila u četiri opštine.

Nedeljni izbori održani su u senci institucionalne blokade: šest meseci nakon februarskih parlamentarnih izbora, izabrani/e poslanici/e još nisu uspeli/e da konstituišu Skupštinu, čime je formiranje nove vlade bilo blokirano. Ova blokada je otklonjena 10. oktobra kada je Skupština konstituisana, a dan kasnije Albin Kurti dobio je mandat da u roku od 15 dana predloži sastav svog kabineta pred Skupštinom.

Ovi lokalni izbori označili su i povratak Srpske liste na čelo opština sa srpskom većinom. Nakon bojkota vanrednih lokalnih izbora 2023. godine od strane Srpske liste u Severnoj Mitrovici, Leposaviću, Zubinom Potoku i Zvečanu, nedeljni izbori okončali su kratku fazu tokom koje su tim opštinama upravljali nesrpski gradonačelnici.

Sa gotovo 98% glasačkih listića prebrojanih od strane Centralne izborne komisije (CIK), rezultati drugog kruga biće presudni za to koja će partija voditi većinu opština tokom naredne četiri godine.

Pobede, porazi i novi okršaji

Jedna od najneizvesnijih trka vodila se u Prištini, gde će se Përparim Rama iz LDK i Hajrulla Çeku iz LVV, sa razlikom od samo 730 glasova, suočiti jedan s drugim u drugom krugu za gradonačelnika Prištine. Rama pokušava da zadrži Prištinu pod vlašću LDK, koju je toj stranci ponovo vratio 2021. godine, nakon dva mandata vlasti LVV-a. S druge strane, sa bivšim ministrom kulture Çekuom, LVV pokušava da povrati prvu opštinu koju je osvojio 2017. godine sa Shpendom Ahmetijem.

Uran Ismaili iz PDK, koji je u trku ušao po drugi put, nije uspeo da uđe u drugi krug, iako je povećao svoj procenat glasova sa 21% na 27,7%. Besa Shahini iz Socijaldemokratske partije (PSD), koja se prvi put pojavila na političkoj sceni Kosova, osvojila je 1,55% glasova.

Trka između LDK i LVV je tesna i u nekoliko drugih opština.

LVV izaziva LDK i u dva od njenih glavnih uporišta. U Kosovu Polju, gde je LDK vladala 25 godina, Valon Përbeza iz LVV vodi sa 45,14% glasova ispred kandidata LDK, Besnika Osmanija, koji je osvojio 36,62%. U Peći, Gazmend Muhaxheri vodi u prvom krugu sa 46,11% glasova i suočiće se u drugom krugu sa kandidatom LVV-a, Taulantom Kelmendijem, koji je osvojio 27,88% glasova. LVV će se suočiti sa LDK i u Vitini i Obiliću.

U Gnjilanu, LDK pokušava da povrati svoje staro uporište, gde je Arbër Ismaili osvojio 34,24% glasova i suočiće se sa aktuelnim gradonačelnikom, Albanom Hysenijem iz LVV, koji vodi sa 49,79%.

LVV će se suočiti i sa PDK u četiri opštine. Najneizvesnija trka vodiće se u Južnoj Mitrovici, gde Arian Tahiri iz PDK vodi sa 28 glasova ispred Fatona Pecija iz LVV, bivšeg ministra poljoprivrede, šumarstva i ruralnog razvoja. U Prizrenu će se Arban Abrashi iz LVV suočiti sa aktuelnim gradonačelnikom Shaqirom Totajem iz PDK, dok će drugog kruga između LVV i PDK biti i u Kačaniku i Vučitrnu.

Za PDK, jedna od najzanimljivijih trka odvijala se u Glogovcu, gde se aktuelni gradonačelnik, Ramiz Lladrovci, kandidovao kao nezavisni kandidat, pošto ga PDK nije ponovo kandidovala nakon dva mandata. Lladrovci je osvojio 52,31% glasova i obezbedio novi mandat bez drugog kruga, što označava prvi put da opštinom Glogovac neće upravljati PDK.

U međuvremenu, LVV će se u drugom krugu suočiti i sa AAK. U Đakovici, Ardian Gjini iz AAK, koji je vodio dva mandata, osvojio je 47,74% glasova, dok mu izazov predstavlja Ardian Gola iz LVV sa 32,82%. Slično i u Orahovcu, gde aktuelnu vlast Smajla Latifija izaziva Ali Dula iz LVV.

Drugog kruga biće i između LDK i PDK u Dragašu, dok će se AAK suočiti sa LDK u Suvoj Reci.

Četiri glavne partije — LVV, PDK, AAK i LDK — uspele su da zadrže vlast u nekoliko opština i za novi mandat. LVV je zadržala vlast u Štimlju, Kamenici i Podujevu (uz još 12 opština koje idu u drugi krug).

PDK je zadržala vlast u Uroševcu, Skenderaju i Elez Hanu (uz šest opština u drugom krugu); LDK u Lipljanu i Istoku (uz devet opština u drugom krugu); AAK u Dečanu (uz pet opština u drugom krugu).

Rezultati prvog kruga lokalnih izbora prikazuju samo deo političkog pejzaža, dok će rezultati nakon drugog kruga pokazati stvarnu snagu svake partije na lokalnom nivou.

Žena nema ni u drugom krugu

Najveće albanske partije nisu kandidovale nijednu ženu u svojim tradicionalnim uporištima, niti tamo gde su imale realne šanse za pobedu. Tamo gde su žene ipak bile kandidatkinje, birači i biračice nastavili su da održavaju obrazac glasanja koji ženama ne pruža ni minimalnu podršku potrebnu da uđu u drugi krug, a kamoli da vode opštine na Kosovu.

Od ukupno 206 kandidata/kinja za predsednike/ce opština, samo 20 su bile žene — oko 10%.

PDK i AAK prednjačile su po broju kandidatkinja, sa po tri žene svaka. Iza njih su bile PSD i Socijaldemokratska inicijativa (NISMA), sa po dve kandidatkinje, dok su LDK i LVV kandidovali samo po jednu ženu.

U političkim subjektima koji predstavljaju nevećinske zajednice ukupno je kandidovalo šest žena, dok je nekoliko drugih učestvovalo u trci kao nezavisne kandidatkinje. Jedina žena koja će voditi jednu opštinu je Tanja Antić iz Srpske liste, koja je osvojila 71,05% glasova u Ranilugu.

Povratak Srpske liste

Srpska lista ponovo je preuzela upravljanje u četiri opštine sa srpskom većinom na severu, čime je okončan kratak period tokom kojeg su te opštine vodili nesrpski gradonačelnici. Na jugu je Srpska lista zadržala vlast u pet od šest drugih opština sa srpskom većinom, dok će se u Klokotu suočiti u drugom krugu sa strankom Srpska narodna sloga.

Ovo označava drugi korak Srpske liste u povratku u institucije Kosova, nakon njenog učešća na parlamentarnim izborima u februaru, posle masovnih ostavki iz 2022. godine koje su ostavile Srbe bez institucionalnog predstavništva — i na centralnom i na lokalnom nivou na severu.

Ovi lokalni izbori održani su u znatno drugačijem kontekstu nego oni 2021. godine. Srbi na Kosovu su glasali nakon perioda bez političkog predstavljanja i usred rastućeg nezadovoljstva zbog onoga što doživljavaju kao centralizovan i nekonstruktivan pristup kosovske vlade u njenim naporima da proširi svoj suverenitet na sever.

Više od decenije Srpska lista bila je dominantna snaga u lokalnoj upravi na severu i suočava se sa optužbama za pritiske i zastrašivanje lokalnih Srba. Tokom ove kampanje Srpska lista je gradila podršku na oštroj retorici protiv kosovske vlade, ističući potrebu za vraćanjem srpskih simbola i institucija.

U međuvremenu, opozicione srpske stranke — od kojih su neke pokušale da ospore ne samo institucije Kosova, već i samu Srpsku listu i uticaj Beograda — nisu uspele da osvoje dovoljno glasova ni za ulazak u drugi krug.

Naslovna fotografija: Ferdi Limani / K2.0