Procesi i lindjes është romantizuar deri në qelizë. Ndërkohë, pjesa më e madhe e njerëzve në Shqipëri, përfshirë dhe mjekët, kanë frikë t’ua rrënojnë kështjellat prej rëre nënave të reja. Por, le të themi diçka, mes nesh. Një bebe mund të jetë gëzim i madh. Mund të jetë diçka hyjnore t’i japësh jetë dikujt tjetër nga trupi yt, por procesi natyral i lindjes, nuk është as i bukur e aq më pak romantik. 

Mbase për këtë shkak nënat që zgjedhin lindjen natyrale janë subjekt i shprehjes “Si cjapi te kasapi”. Nuk e dinë çfarë do të ndodhë, nuk e dinë se çfarë i pret. Kjo qasje plot fshehtësi ndaj këtij procesi i hedh gratë në hone të panjohura, sidomos kur flasim për lindjen e parë. Është si një lloj labirinti plot me sekrete, i mbushur me mite e anekdota, të ruajtura dhe të pathëna. Jo më kot i themi nënës që sapo ka lindur “shyqyr shpëtove”!

Kam dëgjuar disa herë për procesin e lindjes dhe mënyrën se si trajtohet ky proces në familjet shqiptare, por nuk jam traumatizuar asnjëherë si në momentin kur mora vesh për epiziotominë.

Epizotomia është një prerje që bëhet në perineum — pjesë e poshtme e vaginës — gjatë procesit të lindjes natyrale. Me kohë ka ndryshuar pak dhe tani prerja nuk bëhet më në perineum, por në pjesët anësore të vaginës. Epiziotomia zakonisht kryhet si procedurë për të shmangur çarjen natyrale perineale dhe për t’i dhënë më shumë hapësirë foshnjës që të dalë apo që lindja të kryhet më shpejtë. 

Një e afërme imja kishte 5 ditë që kishte lindur vajzën, sapo i kishte dhënë gji dhe ishte ulur mes nesh. Gratë dhe vajzat e fisit, ndenjur në formë gjysmë rrethi, filluan të flisnin për procesin e lindjes. E ndërsa nëna e re tregonte për ulërimat, disa qeshnin, njëlloj siç kishin bërë mamitë dhe infermieret në sallën e lindjes, teksa ajo shtynte një bebe mbi tre kilogramë nga vagina e saj. Më pas biseda erdhi te epiziotimia. Teksa ajo fliste për këtë, gratë më të mëdha në moshë nuk e ndërruan fare shprehjen e fytyrës. Kush e di sa herë e kishin bërë atë rrugë? Nuk u bënte më përshtypje. Ose, ose, siç e mendoj tani, në mendjen e tyre mëmësia është në lidhje simbiotike me sakrificën dhe vuajtjen. Çfarë është në fund të ditës një prerje e vogël e vaginës me gërshërë për të sjellë në jetë fëmijën?

Shprehja e fytyrave të tyre më bëri të kuptoj që ato e dinin, por pse nuk dinte gjë nëna e re? Pse duhet të mbahet sekret epiziotimia? Pse nënat e reja duhet ta kalojnë një proces të rëndësishëm në jetën e tyre të pa informuara dhe pa fuqi për të marrë vendime për trupin e tyre? Pse duhet ta marrë vendimin mjeku në momentin kur merr gërshërët në dorë?

Të njëjtën përvojë si e afërmja ime mund ta kenë edhe shumë gra që kanë zgjedhur të sjellin në jetë fëmijët në spitalet shtetërore të Shqipërisë, ndonëse nuk ka të dhëna për zbatimin e kësaj procedure. Gratë me të cilat kam biseduar nuk janë informuar për epizotiminë, nuk u është dhënë mundësia të zgjedhin nëse duan t’ua presin vaginat e tyre, apo nëse duan të kalojnë procesin natyral të çarjes së vaginës, që mund të ndodhë ose jo në varësi të elasticitetit. 

Në këto vite, duke folur me nëna të reja, kam kuptuar realitetin e tmerrshëm që lidhet me epiziotiminë. Kam dëgjuar historitë e grave që janë prerë nga pesë centimetra në çdo anë të vaginës dhe në perineum pa e ditur, sikur të ishte gjëja më normale në botë, pa pasur mundësi t’i mësojnë të paktën emrin asaj që po ndodhte me trupin e tyre. 

Ne nuk e dimë se çfarë mendojnë mjekët apo pse veprojnë ashtu si veprojnë. Shpresojmë që thjesht të jenë duke menduar se gratë natyrshëm kanë lindur me diploma mjekësie dhe specializime në gjinekologji ose të paktën të mendojnë se jemi shumë të afta në përdorimin e motorëve të kërkimit –– ndryshe nuk shpjegohet ky terr informativ.

Sot, nëpër botë, epiziotomia performohet vetëm kur është absolutisht e nevojshme për nënën dhe fëmijën dhe kërkon aprovimin e informuar të nënës para se të kryhet. Kjo mund të vije edhe për shkak se epiziotimia në shumicën e rasteve është më e vështirë për t’u shëruar se çarja natyrale periniale. Përkundër kësaj, vazhdon kryerja e epiziotomisë pa pëlqim paraprak të nënës dhe mosinformimi i mirëfilltë për këtë proces vazhdon të mbetet çështje që diskutohet e kritikohet në mbarë botën.  

Thënë këtë, do të ishte e udhës e është në fakt e domosdoshme që edhe nënat e reja në Shqipëri të informoheshin për epiziotiminë, para se të shihnin mjekun me gërshërë në dorë, pra para aktit të kryer. Trupi i grave nuk mund të jetë provë e gjallë e dështimit të mjekut në informim për praktikat brutale të dala nga “moda”. Trupi i grave nuk mund të jetë tabloja ku “kasapi” me gërshërë performon aktin e fundit para se të dalë të pijë kafe me miqtë.

Të respektosh gruan, pacienten, do të thotë ta informosh dhe t’ia paraqesësh të gjitha mundësitë dhe rreziqet që e shoqërojnë një proces, jo ta bësh fakt të kryer ndërhyrjen në trupin e saj, si të ishte gjëja më normale e më e zakonshme në botë, pa i dhënë të paktën mundësinë që të zgjedhë e vendosë për veten.

Imazhi i ballinës: Gayatri Malhotra via CC license.