“Sot marshojmë, çdo ditë luftojmë”
Në fotografi: thirrjet për drejtësi gjinore më 8 mars.
Teksa emrat e grave të vrara nga partnerët e tyre intimë, bashkëshortët apo anëtarët e tjerë të familjes buçitnin nëpër rrugë, protestueset/it marshuan nëpër Prishtinë, të shtunën, më 8 mars, për ta shënuar Ditën Ndërkombëtare të Gruas.
Ato/a kërkuan që “asnjë ma shumë” të mos shtohet në listën në rritje të viktimave të femicidit në Kosovë. Marshimi u mbajt nën togfjalëshin “Marshojmë për njana-tjetrën”, një shprehje solidariteti nga gratë për gratë, në një kontekst ku patriarkia e rrënjosur thellë e bën mbështetjen te njëra-tjetra vendin më të sigurt për gratë.
Kolektivi “Marshojmë s’festojmë” organizoi marshin përmes një procesi pjesëmarrës, ku qytetaret/ët u ftuan t’i bashkoheshin për t’u përgatitur gati një muaj para mbajtjes së marshit. Aktivistët/et u mblodhën në pjesë të ndryshme të qytetit, përfshirë qendrën komunitare “Termokiss” dhe Qendrën e Studentëve të Universitetit të Prishtinës, për të mbledhur fonde dhe për t’i punuar mesazhet dhe materialet e marshit.
Në njërin nga stacionet kryesore të policisë në Prishtinë, protestueset/it hodhën ngjyrë dhe tym të kuq — simbole të fuqishme të gjakut të grave të vrara, duke kërkuar mobilizim më të njëmendtë nga policia për t’i mbrojtur gratë. Policia e Kosovës ka dështuar ta parandalojë femicidin në një numër rastesh, si në atë të Sebahate Morinës në vitin 2021 dhe Hamide Magashit në vitin 2022, duke mos zbatuar vendimet e gjykatës dhe duke mos reaguar në mënyrë efektive ndaj thirrjeve të viktimave për mbrojtje.
Disa hapa pas stacionit të policisë, protestueset/it kaluan afër një flamuri të bardhë me shkronja të kuqe, i varur në një ndërtesë të lartë, në të cilin shkruhej “Një e ardhme më e mirë është e mundshme”. Megjithatë, e tashmja mbetet e vrenjtur për gratë në Kosovë.
Vetëm disa ditë para marshit, u raportua se një grua e re, e cila, në vitin 2022 u përdhunua për shtatë orë rresht nga pesë burra në një park publik në Prishtinë, sa ishte 11 vjeçe, është përdhunuar sërish së fundmi nga dhjetëra burra. Viktima ishte e njohur për Qendrën për Punë Sociale, duke e bërë këtë rast shembull edhe më të fuqishëm të dështimit të vazhdueshëm institucional për t’i mbrojtur gratë.
Femicidi — vrasja e qëllimshme e grave për shkak të gjinisë së tyre — u ka marrë jetën tepër shumë grave në Kosovë. Nga viti 2010 deri në prill 2024, 58 gra janë vrarë në Kosovë. Emrat e tyre u lexuan zëshëm gjatë gjithë marshit, duke ua kujtuar të gjithëve/ave se ato s‘duhet harruar.
Dhuna në familje dhe dhuna me bazë gjinore, shpesh pararendës të femicidit, mbeten kërcënim i madh për gratë në Kosovë. Ministria e Drejtësisë identifikoi 2,385 gra si viktima të dhunës në familje në vitin 2024. Kjo shënoi rritje për 12.5% krahasuar me vitin 2023, kur 2,120 gra raportuan se kishin qenë viktima të dhunës në familje. Megjithatë, këto statistika nuk e shpërfaqin krejt realitetin, pasi shumë raste mbeten të paraportuara për shkak të mungesës së besimit te institucionet.
Po ashtu, homofobia, transfobia, racizmi, diskriminimi për shkak të aftësisë së kufizuar dhe forma të tjera të diskriminimit ndërthuren me patriarkatin, duke krijuar shtresa të shumëfishta të shtypjes ndaj grave. Kjo shtypje shpesh mbetet e padukshme dhe e paadresuar.
Protestueset/it dënuan zëshëm mosveprimin dhe bashkëfajësinë e institucioneve, nën brohoritjet: “Gratë vriten, shteti hesht”, “Gjykatat, policia, shteti — i kanë duart me gjakun e grave të vrara”, “Edhe sa thirrje të humbura?”
Ato/a gjithashtu kërkuan politika të mirëqenies sociale, dhe jo “paga për riprodhim”. Kjo erdhi si përgjigje ndaj retorikës së politikanëve gjatë fushatës së fundit zgjedhore në Kosovë. Të gjitha partitë kryesore premtuan forma pagese për gratë pas lindjes së fëmijëve, por dështuan të prezantojnë politika të tjera që sigurojnë mbështetje të vazhdueshme për gratë.
Si herave tjera, marshi përfundoi përpara ndërtesës së qeverisë, e cila këtë herë s’ishte e rrethuar nga forca të shumta policore, të rregullta dhe speciale, siç ndodhi në vitin 2024. Mbetet të shihet nëse qeveria e ardhshme e Kosovës do t’u përgjigjet kërkesave të kahmotshme të aktivisteve/ëve.
Fotografitë Lum Hajrullahu / K2.0.
Në Kosovo 2.0, përpiqemi të jemi shtyllë e gazetarisë së pavarur e me cilësi të lartë, në një epokë ku është gjithnjë e më sfiduese t’i mbash këto standarde dhe ta ndjekësh të vërtetën dhe llogaridhënien pa u frikësuar. Për ta siguruar pavarësinë tonë të vazhdueshme, po prezantojmë HIVE, modelin tonë të ri të anëtarësimit, i cili u ofron atyre që e vlerësojnë gazetarinë tonë, mundësinë të kontribuojnë e bëhen pjesë e misionit tonë.
-
-
- Ky artikull fillimisht është shkruar në anglisht.