Fillimisht ishte një fontanë në anën tjetër të lapidarit, përballë figurave partizane, por kjo u zhduk si pjesë e modifikimeve të viteve 1970 e më tej. Nuk ka ndryshuar shumë gjatë dekadave sa i përket estetikës së kësaj hapësire, që i përket rrymës moderniste. E tërë pamja është bërë imazh ikonik i qytetit; vendtakim për të rinjtë dhe vend ku mund të kalojnë kohën grupe të shumëllojshme të njerëzve, por veçanërsiht fëmijët, pas instalimit të një skate-parku në njërin krah.

Zhduk Vlerat dhe Ndrysho Historinë

Në vitin 1999, pas ndërhyrjes së NATO në Kosovë, monumenti vuajti nga një përpjekje për ta dëmtuar me dinamit, dhe efektet afatgjate ende nuk janë analizuar plotësisht. Përsëri në 2010, qeveria e kaluar, e udhëhequr nga Kryeministri aktual Isa Mustafa, gjithashtu bëri përpjekje për ta rrëzuar monumentin. Plani përfshinte ndërtimin e një vendi për parking nëntokë, dhe ngritjen e një statuje të Adem Jasharit, por realizimi i projektit dështoi.

Përpjekja për ta shkatërruar këtë monument nuk ishte unike.

Zhvillimet politike në Jugosllavi pas vdekjes së Titos në 1980 përfaqësuan një kontekst shumë më ndryshe të urrejtjes dhe kundërvënies së rritur në mes të kombeve. Në Kosovë, shtypja e shqiptarëve, veçanërisht gjatë 80-ave dhe 90-ave, rezultoi në reagim të ashpër ndaj monumenteve prej kohëve socialiste, duke përfshirë përmendoret e Luftës Kombëtare të Çlirimit.

Në një artikull të shkruar nga Shkelzen Maliqi për publikimin “Monument, Fytyra Ndryshuese e Kujtimit”, autori thotë: “Dukej se ideologjia e Titos dhe premtimi i tij për vëllazërim e bashkim pothuaj se u zhduk brenda natës”.

Historianja e artit Vesa Sahatçiu ndërmorri hulumtime të thella për traditën e këtyre monumenteve dhe beson se perceptimet e monumenteve të epokës jugosllave si serbe janë të pavenda. “Monumentet prej periudhës jugosllave duhet të shihen prej kontekstit historik nga cili erdhën”, tha ajo. “Reduktimi i debatit në vija kombëtare i jep këtyre monumenteve kuptim që nuk patën fillimisht”.

Sahatçiu beson se monumenti është i rëndësishëm për vlerat artistike, si dhe si referim ndaj një periudhe të caktuar historike. Ajo gjithashtu njeh faktin se këto monumente të epokës jugosllave u ndërtuan, në fjalët e saj, “për të drejtuar ideologjinë socialiste të asaj kohë”. Historianja e artit përfundon duke thënë se “heqja e këtyre monumenteve është zgjedhje e amnezisë kolektive”.

Duke prerë Barin

Për të kuptuar se cili ishte plani i fundit për Sheshin Adem Jashari dhe monumentin qendror të tij, Kosovo 2.0 foli me arkitektin që e ka mbikëqyrur dizajnin e projektit rinovues, Gyler Mydyti, këshilltare e jashtëm e komunës nga Programi i Zhvillimit të Kombeve të Bashkuara. Projekti, që Mydyti thotë është nismë e kryetarit të komunës, nuk ka kurrëfarë plane për të hequr ndonjë pjesë të monumentit të luftëtarëve antifashist, as lapidarin, e as skulpturat.

“Kryetari deshi më shumë hapësirë të gjelbërt”, tha Mydyti. Ajo shpjegoi se ky shesh është rigjallëruar vetëm dy herë në më shumë se tri dekada. Në fund të fundit, rezultat i dizajnit është rritja e sipërfaqes së gjelbërt, që do të integrohet me një dysheme të ridizajnuar.

Një Monument Mes Vëllazënim Bashkimit dhe Adem Jasharit

Ende ka opinione të pasakta për strukturën ikonike në Prishtinë.

Cristina Marí

Një Monument Mes Vëllazënim Bashkimit dhe Adem Jasharit

Ende ka opinione të pasakta për strukturën ikonike në Prishtinë.

Cristina Marí