Andreas Winhart, një politikan nga partia e djathtë populiste gjermane Alternativa për Gjermaninë (AfD), mendon se shqiptarët janë hajdutë. Këtë e tha në një fjalim të kritikuar gjerësisht të fushatës, në të cilin ai përfshiu po ashtu stereotipe antisemitike, duke përdorur fjalën N për t’iu referuar njerëzve me ngjyrë dhe fajësoi refugjatët për rastet e HIV-it dhe zgjebes.

Pavarësisht ligjeve të Gjermanisë kundër gjuhës së urrejtjes, komentet e Winhart nuk u ndoqën penalisht si nxitje, por më shumë u panë si pjesë e “të drejtës për ekzagjerim polemik”.

Ndonëse Winhart nuk u ndëshkua, kritikët e tij po. Në vitin 2019, Énissa Amani — një komediane, artiste dhe aktiviste gjermane — reagoi në llogarinë e saj në Instagram ndaj sharjes raciste të Winhart. Në nëntor 2021 pranoi një urdhër arresti për fyerje të Winhart.

Amani e kishte quajtur Winhart “bastard” dhe “idiot” në postimin e saj në Instagram, duke e vënë në pah mungesën e një dënimi nga procesi prokurorial për gjuhën e urrejtjes së Winhart. Tani i duhet të paguajë gjobë prej 1800 euro ose të shkojë në burg nëse refuzon ta paguajë. Pas këtij lajmi, një valë të madhe solidariteti me Amanin u pasua në rrjetet sociale.

Është e vështirë ta përshkruash Énissa Amanin tek të huajt. Shqiptarët mund të mendojnë: “A është shqiptare?” Emri i saj i parë e bën të duket sikur mund të jetë. Amani është e njohur për përdorimin e llogarisë së saj në Instagram me një milion ndjekës, jo vetëm për marketing dhe argëtim, por edhe për aktivizëm politik. Kauza e saj kryesore është luftimi i llojit të racizmit që ka përjetuar duke u rritur si bijë e refugjatëve iranianë në Gjermani.

Amani mund ta paguajë gjobën lehtë. Nuk ka të bëjë me paratë. Përkundrazi, ajo refuzon të pranojë se Winhart mund të shpëtojë lehtë nga deklaratat e tij raciste dhe antisemitike dhe dëshiron që ai të paguajë të paktën një shumë simbolike për komentet e tij.

Amani postoi një video në Instagram në të cilën kërkon nga ndjekësit që ta ndihmojnë të vendosë nëse duhet ta paguajë gjobën apo të shkojë në burg si protestë simbolike. Si pjesë e kësaj bisede, u bënë plane të mundshme për iniciativa antifashiste për të pushtuar llogarinë e saj në Instagram për 40 ditë, për të bërë shtrirje më të madhe arsimore rreth kësaj teme. Në fund, vala masive e solidaritetit e inkurajoi atë të shkonte në burg në vend se ta paguante gjobën.

Pavarësisht se shqiptarët ishin shënjestër e gjuhës së urrejtjes nga AfD dhe të tjerët në Gjermani, pashë solidaritet të kufizuar nga ana e shqiptarëve në Instagram apo ato që më rrethojnë. Prisja të shihja shqiptarë të diasporës që postonin flamurin shqiptar nën postimet e Amanit ose të paktën dikë që ndante rastin e Amanit në grupin e përbashkët të familjes në WhatsApp. Madje më bëri të dyshoja nëse ishim apo jo shënjestër e fyerjeve të Winhart-it apo thjesht e keqkuptova. Duket sikur shqiptarët pothuajse kurrë nuk përfshihen në diskurse antiraciste në Gjermani, edhe nëse vetë ata preken. Pse ndodh kjo?

Shqiptarët dhe diskurset e migrantëve

Në vitet e fundit, ka pasur një numër gjermanësh me të kaluar migrimi — shpesh queer dhe/ose gra, migrantë të gjeneratës së dytë ose të tretë në media, skenën kulturore dhe të artit ose fushën e edukimit politik — të cilët kanë një ndikim të madh në diskutimet rreth racizmit, diskriminimit dhe Gjermanisë si shoqëri post-migrante. Jo vetëm që e fuqizojnë njëri-tjetrin, por gjithashtu kritikojnë njëri-tjetrin për zhvillimin e mëtejmë të debateve aktuale shoqërore.

Por ka pak shqiptarë gjermanë që marrin pjesë në këto pozicione kritike të migrantëve/gjermanëve. Ka gra si Elona Beqiraj, e cila botoi “Und wir kamen jeden Sommer” (“Dhe Ne Erdhëm Çdo Verë”), një libër me poezi që trajton çështjet e përkatësisë. Beqiraj aktualisht është e përfshirë në një sërë projektesh politike që trajtojnë probleme si terrorizmi i krahut të djathtë. Afërdita Suka, një politikane për Partinë e Gjelbër në Berlin, është politikisht aktive, veçanërisht në punën e komunitetit. Gjithashtu, Fatbardh Kqiku, bashkëthemelues i Iniciativës në Gjermani për Mentorim të Diversitetit dhe anëtar i bordit në Fondacionin Kaneza për Dialog dhe Fuqizimin e.V., po boton tani librin e tij të parë “Zwischen den Rissen” (“Mes të çarave”). Flluska e shqiptarëve që janë politikisht aktive në Gjermani për momentin është e kufizuar, por prapë po bën punë të rëndësishme.

Zërat shqiptarë që mbyten në valën e katërt

Intensifikimi i çështjes Énissa Amani vjen në momentin më të keq të mundshëm. Gjermania po përballet me një valë të katërt të koronës me 76,414 raste të reja të infektimit me COVID në 24 orë nga fundi i nëntorit. Një numër i konsiderueshëm njerëzish ende nuk duan të vaksinohen, mes tyre edhe shumë votues të AfD-së, duke rrezikuar shëndetin e të gjithëve. Njerëzit janë të lodhur, të shqetësuar dhe të irrituar, gjë që ndikon edhe në pjesëmarrjen e shqiptarëve gjermanë në rastin e Amanit.

Jam personi i fundit që postoj me krenari në rrjetet sociale për njerëz të suksesshëm me trashëgimi shqiptare, siç bëjnë shumë shqiptarë. Mendoj se pozicioni im i rezervuar kur bëhet fjalë për atë që unë e quaj “postim patriotik” lidhet me rritjen mes Gjermanisë dhe Kosovës, duke më bërë kritike ndaj konceptit të patriotizmit. Mos më keqkuptoni, sigurisht, më gëzon të shoh shqiptarë të suksesshëm në mbarë botën dhe më vjen të qaj kur mendoj për të gjitha biografitë e tyre emocionale dhe përvojat e luftës që kemi kaluar. Por unë besoj se rasti i Énissa Amanit ka nevojë për më shumë vëmendje nga shqiptarët brenda dhe jashtë diasporës për disa arsye.

Shqiptarët e diasporës kanë qenë goxha të heshtur për rastin e Amanit dhe mënyrën raciste me të cilën u sulmuan nga ky politikan i AfD-së. Grupet minoritare në Gjermani përballen me komente të shpeshta raciste ose islamofobike. Por, komentet e Winhart ishin një nga rastet më të njohura dhe më të rëndësishme kur shqiptarët u shënjestruan drejtpërdrejtë nga një sulm verbal. Heshtja e shqiptarëve mund të merret si vetëmbrojtje, por në planin afatgjatë, heshtja ndaj racizmit dhe diskriminimit minon vetëvlerësimin tonë dhe mund të jetë e rrezikshme.

Edhe kur kontaktova me shqiptarët në skenën kulturore, të cilët zakonisht postojnë përmbajtje politike, thanë se nuk kishin burime për t’u përfshirë dhe nuk kishin një qëndrim të qartë për Amanin.

Shumë shqiptarë postojnë për çështje politike në Kosovë apo Shqipëri por jo edhe ato në Gjermani. Gjatë bisedave me të rinjtë shqiptarë që jetojnë në Gjermani, shumë pajtohen se nuk jemi mjaft të angazhuar politikisht në diskurset gjermane dhe arsyet janë të paqarta. Mund të lidhet me faktin se shqiptarët shihen historikisht në rolin e viktimës dhe dëshirën për të mos qenë në një pozitë të cenueshme në diasporë. Megjithatë, njësoj si minoritetet e tjera në Gjermani, edhe shqiptarët përballen me racizëm.

Në veçanti, burrat shqiptarë të diasporës priren ta tregojnë integrimin e tyre përmes punës së tyre të palodhshme dhe jo duke kërkuar të drejtat e tyre apo duke u prekur kur bëhet fjalë për diskriminimin. Kjo lidhet edhe me maskulinitetin toksik që qarkullon në komunitetin tonë.

Një sipërmarrës i ri shqiptar në Gjermani më tha se nuk ishte i sigurt për motivimin e Énissa Amani që të shkojë në burg për padrejtësi, pasi Amani nuk është një nga grupet e shënjestruar nga komentet e politikanit të AfD. AI ka drojë se gjithçka mund të jetë për arsye imazhi. Më tej, nuk dëshiron t’i japë hapësirë këtij politikani racist. Mendimet e tij për rastin Amani janë të vlefshme, por gjithashtu tregojnë se ka mungesë besimi te të tjerët që na ngriten për ne apo ndaj padrejtësisë në përgjithësi.

Kush jemi ne?

Nganjëherë për shkak të pamjes sonë fizike, nuk perceptohemi si myslimanë stereotipikë ose si Ausländer (të huaj), gjë që çon në faktin se shqiptarët gjermanë bëhen të padukshëm apo “zbardhen”. Shpesh njerëzit bëjnë komente anti-myslimane para nesh pa e kuptuar se edhe gjyshet tona mbajnë shami në kokë. Të tjerët na pyesin mos nuk kemi ardhur në shkollë në ditën e Bajramit sepse kemi qenë të sëmurë.

Më kujtohet një herë kur isha fëmijë kur na vizituan disa nga kushërinjtë e mi të largët nga Zvicra, u turpërova sepse ata dëgjonin publikisht muzikë shqipe dhe ishin krenarë që ishin shaca zvicerano-shqiptar. Sot e shikoj ndryshe, shoh shumë më tepër vetëbesim te shqiptarët e diasporës në Zvicër krahasuar me Gjermaninë.

Që shqiptarët të jenë të padukshëm në Gjermani kanë kontribuar edhe brezat e vjetër, duke u fshehur pas restoranteve dhe bizneseve të tjera italiane apo kroate. Pavarësisht numrit masiv të shqiptarëve që punojnë në industrinë e restoranteve, pothuajse nuk ka vende në Gjermani ku mund të porosisni ushqime autentike shqiptare.

Normalisht, kjo vjen kryesisht si rezultat i mbylljes së shoqërisë gjermane në të kaluarën ndaj ushqimeve shqiptare, gjë që e bëri sfidë mbijetesën e restoranteve të tilla. Por në ditët e sotme shoqëria është hapur të paktën në aspektin e kulturës ushqimore. Shumë njerëz nga komuniteti vietnamez gjerman që dikur shisnin ushqime gjenerike “kineze”, kanë kaluar me sukses viteve e fundit në një menu vietnameze më autentike në restorantet e tyre. Kjo mund të ndodhë edhe te shqiptarët.

Shumë gjermanë me prejardhje migrante gjejnë fuqizim në komunitetet BIPoC (Të Zi, Indigjenë dhe Njerëz me Ngjyrë), një term dhe hapësirë komunitare që disa shqiptarë mund të mos e ndjejnë se janë të hapur për ta. Pyetje të tilla si “A jam (kulturalisht) mjaftueshëm musliman?”, “A jemi të privilegjuar në diskurset gjermane të migrantëve?” dhe “A kam përjetuar mjaft racizëm?” të dalin në sipërfaqe. Ndonjëherë, në vend të kësaj, përshtatemi si evropianolindorë, gjë që po ashtu nuk na bënë rehat aspak. Kjo çon në probleme të përkatësisë dhe gjetjes së fuqizimit për angazhim qytetar.

Sfidat e prindërve të diasporës

Dëgjoj shpesh nga brezat e vjetër shqiptarë gjermanë që jetojnë në diasporë se askush nuk kujdeset më për askënd. “Shoqëria ka ndryshuar. Të gjithë përqendrohen te vetja — madje edhe shqiptarët”. Jeta i ka ndarë nga miqtë e tyre me të cilët kanë ardhur. Në të njëjtën kohë, atdheu i tyre ka ndryshuar aq shumë, saqë nuk e ndjejnë më përgjegjësi për t’u kujdesur. Por Rasti i Amanit tregon se njerëzit kujdesen për stereotipet raciste dhe antisemite dhe kujdesen për ty — pa qenë shqiptarë.

Për më tepër, shumë prindër nga diaspora, jo vetëm shqiptarë, i rrisin fëmijët e tyre që të jenë të pazhurmshëm dhe të mos luftojnë kundër racizmit. Krejt çka thonë, “nuk ka lidhje”, ose ndoshta edhe fajësojnë fëmijët e tyre, duke thënë: “Me siguri keni bërë diçka që e ka nervozuar mësuesin”. Reagimi i tyre ndaj racizmit mund të jetë rezultat i ankthit, një dëshirë për të mos u dalluar shumë. Ndoshta ata janë të frikësuar si rezultat i ngjarjeve si sulmi terrorist i krahut të djathtë në Hanau, ku u vranë nëntë të rinj me prejardhje migrante. Sigurisht, prindërit nga diaspora janë të shqetësuar për fëmijët e tyre dhe po përpiqen t’i mbrojnë ata, por të ngrihesh kundër racizmit dhe për të drejtat tuaja dhe të të tjerëve është e vetmja mënyrë për ta mbrojtur veten dhe të tjerët.

Gjermania, një vend jo perfekt

Njerëzit duhet ta largojnë idenë që Gjermania është një vend i përsosur me një sistem ligjor të përsosur që mbron të gjithë. Njerëzit me sfond migrimi që jetojnë në Gjermani dhe madje kanë nënshtetësi gjermane përballen me diskriminim çdo ditë.

Énissa Amani për momentin vendosi të shkojë në burg. Rasti i saj e bëri të qartë se ka shumë më tepër potencial për shqiptarët gjermanë për t’u përfshirë në diskurset shoqërore, pavarësisht se sa shqiptarë jetojnë në Gjermani apo nëse kanë ardhur më vonë se të tjerët. Mund të bashkohemi me komunitetet e tjera pakicë, të mësojmë nga njëri-tjetri. Nuk duhet ta pranojmë kurrë racizmin ndaj vetes apo të tjerëve. Énissa Amani e meriton solidaritetin tonë.

Imazhi i ballinës: Arrita Katona / K2.0

Rasti i Énissa Amani

A do të mobilizohen shqiptarët kundër racizmit në Gjermani?

Arnisa Halili