Ngërçi institucional në numra
Sa punuan dhe sa shpenzuan deputetët e legjislaturës së IX?
Tetë muaj pas zgjedhjeve të 9 shkurtit, Kosova gjendet sërish në prag të zgjedhjeve të reja. Më 19 nëntor, mandatari i dytë nga radhët e partisë fituese, Lëvizja Vetëvendosje (LVV), Glauk Konjufca, nuk arriti t’i siguronte 61 votat e nevojshme për ta formuar qeverinë. Kjo bëri që të nesërmen, presidentja e vendit, Vjosa Osmani, ta shpërndajë Kuvendin dhe ta shpallë 28 dhjetorin si datë të zgjedhjeve të jashtëzakonshme.
Konstituimi i Kuvendit, që nisi si proces i zakonshëm në prill të këtij viti, u shndërrua në një krizë të tejzgjatur politike: seanca të pafundme për konstituim, vendime të përsëritura të Gjykatës Kushtetuese (GjK), dështim për të krijuar koalicione dhe mungesë të shumicës parlamentare. Së bashku, këto kanë paralizuar funksionimin institucional të vendit.
Çmimi i këtij ngërçi është i matshëm: miliona euro të shpenzuara për zgjedhje, qindra mijëra euro për paga të deputetëve pa asnjë ditë pune, qindra milionë euro fonde të bllokuara nga Bashkimi Evropian (BE) dhe Banka Botërore (BB), dhjetëra projektligje të ngrira dhe rreziku real që punëtorët e sektorit publik dhe përfituesit e skemave sociale të hyjnë në vitin 2026 pa paga e përfitime.
Rezultatet e 9 shkurtit nxorën LVV me 42.3% të votave të përgjithshme, Partinë Demokratike të Kosovës (PDK) me 20.9%, Lidhjen Demokratike të Kosovës (LDK) me 18.27%, Aleancën për Ardhmërinë e Kosovës (AAK), me 7.06%, Nisma Social Demokratike dhe Lista Serbe me 4.26%.
Ky është bilanci i një ngërçi që bëhet më i qartë përmes numrave më domethënës të kësaj periudhe tetëmujore.
60
seanca për konstituimin e Kuvendit
Që nga 15 prilli, kur u mbajt seanca e parë konstituive e Kuvendit të Kosovës, e deri më 10 tetor, kur më në fund u konstituua Kuvendi, u thirrën gjithsej 60 seanca. Seanca më e shkurtër zgjati 1 minutë dhe më e gjata 106 minuta, ndërsa pjesa më e madhe e seancave ishin të shkurtra, zakonisht vetëm 2 deri në 5 minuta, varësisht nga ritmi i rinumërimit të votave për, kundër dhe abstenimeve.
Një pjesë e seancave u harxhua në përpjekje për të miratuar raportin e Komisionit për Verifikimin e Kuorumit dhe Mandateve (KVKM), një hap që do të duhej të ishte krejt teknik.
Rreth 50 seanca tjera ndoqën të njëjtin skenar: LVV propozonte ish-ministren e drejtësisë, Albulena Haxhiu, për kryetare të Kuvendit, ndërsa PDK, LDK, AAK, Nisma Social Demokratike dhe Lista Serbe votonin kundër ose abstenonin.
Pas një ndërprerjeje në mbajtjen e seancave për shkak të vendimit të GjK, LVV në gusht e provoi sërish kandidimin e Haxhiut, e cila sërish nuk i mori votat e mjaftueshme. Ky skenar u përsërit nga 15 prilli deri më 20 gusht, me Haxhiun si kandidatja e vetme e propozuar nga LVV për kryetare të Kuvendit.
Duke qenë se vendimi i Kushtetueses kufizoi kandidimin e një personi vetëm tre herë, LVV kaloi më pas te disa kandidatë të tjerë nga radhët e saj, deri më 26 gusht, kur deputeti Dimal Basha mori votat e mjaftueshme me mbështetjen e PDK, megjithëse kjo e fundit nuk e kishte votuar në tentativën e parë.
E kur u mendua që më në fund u zgjidh ngërçi dhe pjesa tjetër do të ishte thjesht procedurale me zgjedhjen e nënkryetarëve, doli një pengesë tjetër, ajo e zgjedhjes së nënkryetarit nga grupi joshumicë serb.
Partitë shqiptare pajtoheshin vetëm për një gjë: nënkryetari nuk duhej të ishte nga Lista Serbe. Për LVV, kandidati duhej të ishte Nenad Rasić; për partitë e tjera, nuk duhej të ishte askush. Protokolli për zgjedhjen e nënkryetarit u ndërrua nga Basha, diçka që Lista Serbe e kundërshtoi, duke dërguar ankesë në GjK.
Kështu prej 26 gusht deri me 10 shtator, Kuvendi i ngjau një lotarie ku tërhiqeshin emrat e deputetëve serbë, nuk votoheshin, tërhiqeshin prapë për të dytën e të tretën herë, dhe prapë nuk votoheshin deri kur Rasić siguroi mbështetjen e deputetëve të LDK dhe Kuvendi u konstituua përfundimisht me 10 shtator për t’i hapur udhë presidentës së vendit, Vjosa Osmani ta mandatojë LVV për ta hedhur kabinetin qeveritar për votim.
1
ftesë për koalicion
Ngërçi tetëmujor institucional u karakterizua me hezitim të plotë për të arritur çfarëdo marrëveshjeje koalicioni mes LVV dhe partive të tjera të mëdha. Vetëm një herë, më 5 maj, Albin Kurti i dërgoi një ftesë kryetarit të LDK, Lumir Abdixhikut, duke i propozuar një marrëveshje politike që do të mundësonte zhbllokimin e Kuvendit dhe formimin e qeverisë së re.
Abdixhiku e refuzoi ftesën, duke deklaruar se “sado që unë dhe LDK nuk udhëhiqemi nga inati; sado që ne besojmë në dialog, bashkëpunim e komunikim njerëzor e politik; një takim i tillë – madje edhe konsultativ – do të ishte kapërcim fatal i dinjitetit njerëzor dhe politik”.
Në arsyetimin e tij, Abdixhiku iu referua edhe deklaratave të Kurtit natën e zgjedhjeve, kur gjatë festimit të rezultatit, ai e kishte etiketuar ish-opozitën me gjuhë përçmuese, duke i quajtur “hajvana”. LDK kishte qenë në koalicion me LVV në vitin 2019, në një qeveri që zgjati vetëm 51 ditë.
Pati bisedime edhe jashtë syrit të publikut, sidomos me NISMA, e cila kishte fituar tri mandate. Megjithatë, ato nuk sollën ndonjë rezultat: kryetari i NISMA kërkoi pozitën e kryeparlamentarit, kërkesë që Kurti nuk e pranoi. Pas kësaj, përpjekjet për bashkëpunim u zbehën dhe komunikimi politik u shua tërësisht.
2
mandatarë për formimin e qeverisë
Mandatari i parë i LVV për kryeministër, Albin Kurti, nuk arriti t’i siguronte 61 votat e nevojshme në seancën e 26 tetorit për të formuar qeverinë. Me vetëm 56 vota pro, kabineti i tij i propozuar përfshinte emra të njohur në të njëjtat pozita: Hekuran Murati në krye të Ministrisë së Financave dhe Ekonomisë, Xhelal Sveçla në Ministrinë e Punëve të Brendshme dhe Ejup Maqedonci në Ministrinë e Mbrojtjes.
Disa ish-ministra u propozuan në pozita të reja, si Donika Gërvalla, e propozuar për postin e zëvendëskryeministres së parë dhe ministre e Drejtësisë, apo Glauk Konjufca, i propozuar si zëvendëskryeministër i parë dhe ministër i Punëve të Jashtme dhe Diasporës.
Një pjesë e figurave të qeverisë së kaluar mungonin tërësisht në kabinetin e propozuar, përfshirë Albulena Haxhiun, Arbërie Nagavcin dhe Rozeta Hajdarin.
Mandatari i dytë, Glauk Konjufca, i cili po ashtu nuk arriti t’i siguronte 61 votat e nevojshme më 19 nëntor, propozoi pothuajse të njëjtin kabinet. Ndryshimi kryesor ishte se Albin Kurti tashmë figuronte si zëvendëskryeministër i parë dhe ministër i Punëve të Jashtme.
1.7
milionë euro paga për deputetë
Sipas një llogaritjeje të Radio Evropës së Lirë, që nga seanca e parë më 15 prill deri më 26 tetor, deputetët shpenzuan vetëm 750 minuta punë, pra 12.5 orë apo një ditë e gjysmë pune.
Që nga betimi si deputet, 105 deputetët e Kuvendit të Kosovës kanë marrë një pagë bazë mujore prej 1.914 eurosh, krahas shtesave që u takojnë sipas viteve të përvojës së punës. Për tetë muaj vajtje-ardhje në Kuvend, të ardhurat individuale të deputetëve variojnë nga rreth 15.312 euro, e deri në afërsisht 17.700 euro për ata me shtesa më të larta.
Sipas të dhënave të Kuvendit, vetëm nga 15 prilli deri më në fund të tetorit, pagat e deputetëve kanë arritur në 1.371 milionë euro. Duke llogaritur ritmin mujor të shpenzimeve, deri në fund të nëntorit kostoja totale e pagave i afrohet rreth 1.6–1.7 milionë eurove, pa përfshirë shtesat e komisioneve, udhëtimet apo përfitimet e tjera. Për shembull, nga maji deri në nëntor deputetët shpenzuan 15.000 euro për mbushje telefoni.
Krejt këto paga janë shpenzuar për 61 seanca të mbajtura përgjatë tetë muajve, gjatë të cilave nuk është miratuar asnjë projektligj dhe nuk është nënshkruar asnjë marrëveshje. Deputetët thjesht kanë përsëritur pozicionet e tyre: LVV dhe përfaqësuesit e komuniteteve joshumicë joserbe duke votuar kryesisht për, ndërsa LDK, PDK, AAK, Nisma dhe Lista Serbe duke ngritur dorën pothuajse çdo herë për të votuar kundër apo duke abstenuar.
Angazhimi i tyre tetëmujor po ashtu përfshiu deklarata të shkurtëra para mediave, kryesisht para dhe pas seancave, si dhe postime në rrjete sociale, ku u bartë një pjesë e konsiderueshme e argumenteve të tyre përsëritëse.
Këto shifra nuk përfshijnë 15 deputetët që njëkohësisht mbajnë pozita ekzekutive në qeveri dhe që, në një hapësirë të diskutueshme juridike dhe kushtetuese, kanë marrë pagën e ministrit. Ajo që mbetet e sigurt është se asnjëri prej tyre nuk ka mbetur pa të ardhura.
Po ashtu, nëse nuk rizgjidhen në zgjedhjet e dhjetorit, sipas ligjit, deputetët e kësaj legjislature kanë të drejtë të marrin pagën e plotë të deputetit deri në 12 muaj, derisa të gjejnë një punë tjetër.
4
herë në Gjykatën Kushtetuese
Gjatë këtij ngërçi, GjK u shndërrua në institucionin kyç pas Kuvendit, pasi bllokimet e njëpasnjëshme shpesh vinin si pasojë e shkeljes së Rregullores së Punës. Procesi hyri disa herë në terren pa precedent, ku as vetë deputetët nuk e kishin të qartë se cili ishte hapi i radhës.
Kuvendi dhe presidentja iu drejtuan GjK në katër raste. Në rastin e parë, më 1 maj, disa deputetë të PDK dhe AAK e kontestuan propozimin e kryesuesit të seancës konstituive, Avni Deharit, që të krijohej një komision që kryetari/ja e Kuvendit të votohej me votim të fshehtë. Sipas LVV, një votim i fshehtë do t’i siguronte Albulena Haxhiut votat që i mungonin. Më 26 qershor, GjK vendosi se seanca konstituive duhet të përfundojë brenda afatit 30-ditor dhe se procedura duhet të ndjekë pikërisht modelin e seancës së parë: verifikimin e kuorumit dhe mandateve, betimin e deputetëve dhe zgjedhjen me radhë të kryetarit e nënkryetarëve.
Megjithatë, Dehari vazhdoi të këmbëngulte në votimin e fshehtë, duke e ndërprerë seancën në disa raste. Kjo çoi në kërkesën e dytë drejtuar GjK më 3 korrik, kur PDK dhe AAK kërkuan sqarim për mënyrën e propozimit të anëtarëve të komisionit, hedhjen në votim të tij dhe ndërprerjet që po e linin procesin pezull.
Më 8 gusht, GjK publikoi aktgjykimin e radhës, ku përcaktoi se kryetari i Kuvendit duhet të zgjidhet me votim të hapur brenda 30 ditësh dhe se i njëjti kandidat mund të propozohet jo më shumë se tri herë. Ky vendim i vendosi kufi praktikës së LVV për të propozuar pa fund të njëjtin emër.
Ndërkohë, presidentja Vjosa Osmani pati kërkuar më 22 korrik një sqarim tjetër nga GjK, kësaj radhe për t’u sqaruar se çfarë do të ndodhte nëse Kuvendi nuk konstituohej deri në afatin e paracaktuar nga GjK. Por më 5 gusht ajo e tërhoqi kërkesën, duke e justifikuar me faktin se gjyqtari serb Radomir Llaban ishte caktuar si raportues i lëndës.
Në shtator, Lista Serbe nisi në GjK një ankesë të re, këtë herë lidhur me mënyrën e votimit të nënkryetarëve nga komunitetet joshumicë, hap që përbënte fazën përfundimtare të konstituimit.
Edhe kërkesa e presidentës edhe ajo e Listës Serbe ende nuk janë trajtuar nga GjK.
111
projektligje të pa proceduara
Në mbledhjen e fundit të rregullt të qeverisë, më 31 janar 2025, u miratua Programi i Projektligjeve për periudhën 2025–2027. Programi parasheh 111 projektligje që duhet të procedohen në qeveri dhe Kuvend, prej të cilave 95 synohej të miratoheshin brenda vitit 2025 dhe 42 deri në fund të korrikut të po këtij viti.
Mes tyre është edhe projektligji për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit të Punës, që synon të përmirësojë të drejtat e punëtorëve dhe të rregullojë më mirë marrëdhëniet e punës. Ky ligj nuk është përditësuar që nga viti 2010 dhe, megjithëse pjesë e agjendës legjislative që nga viti 2023, nuk është proceduar tutje gjatë qeverisjes së LVV.
Ndër prioritetet figuron edhe projektligji për ndryshimin e Ligjit për Sigurinë dhe Shëndetin në Punë, i domosdoshëm për përmirësimin e kushteve në sektorë me rrezikshmëri të lartë, veçanërisht në ndërtimtari. Pasojat e mungesës së miratimit dhe zbatimit të kësaj kornize ligjore janë të dukshme: vetëm në vitin 2025, në sektorin e ndërtimtarisë kanë humbur jetën afër 20 punëtorë në vendpunishte. Ndërsa vetëm më 21 korrik, tre punëtorë të tjerë të ndërtimtarisë humbën jetën në vendin e tyre të punës.
170
milionë euro humbje nga BE e Banka Botërore
Edhe pse nën masat ndëshkuese të BE, Kosova ka qasje të plotë në Planin e Rritjes, një paketë prej gjashtë miliardë eurosh për vendet e Ballkanit Perëndimor gjatë viteve 2024–2027, e cila kushtëzohet me miratimin e Agjendës së Reformave nga secili shtet. Qeveria e Kosovës e miratoi këtë agjendë në tetor të vitit 2024, duke e pozicionuar si udhërrëfyes strategjik për qeverisjen, infrastrukturën, diversifikimin ekonomik, energjinë, tregun e punës, sundimin e ligjit, përfshirjen sociale dhe digjitalizimin. Zbatimi i agjendës, i ndarë në pesë shtylla kryesore, vlerësohet të kushtojë mbi 882 milionë euro.
Të gjitha vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor e kanë pranuar tashmë këstin e parë të fondit. Kosova, në mungesë të një Kuvendi funksional dhe me Planin e Rritjes ende të paratifikuar, mbetet shteti i vetëm që ende nuk ka qasje në këto mjete. Afati për miratimin e Planit të Rritjes është dhjetori 2025. Nëse marrëveshja nuk ratifikohet deri atëherë, Kosova rrezikon ta zvarritë marrjen e 7% të vlerës totale të paketës prej 880 milionë eurosh, pra rreth 61 milionë euro.
Përveç fondeve të BE, Kosova ka të bllokuara edhe marrëveshje të rëndësishme me Bankën Botërore (BB): 90 milionë euro mjete direkte për buxhetin e shtetit, si dhe dy marrëveshje të tjera për arsimin dhe shëndetësinë, në vlerë prej 20 milionë eurosh. Pa ratifikim në Kuvend, asnjë prej këtyre fondeve nuk mund të hyjë në fuqi.
Pezullimi i këtyre mjeteve rrezikon të ngadalësojë reformat strukturore, zhvillimin ekonomik, përmirësimin e shërbimeve publike dhe integrimin e vendit në tregun e përbashkët evropian.
21.9
milionë euro zgjedhje
Organizimi i zgjedhjeve të përgjithshme në shkurt të këtij viti i kushtoi buxhetit të Kosovës 7.9 milionë euro. Vetëm gjatë fushatës për zgjedhjet e 9 shkurtit, 28 subjekte politike shpenzuan gati katër milionë euro. Nga kjo shumë, pesë partitë më të mëdha politike kanë shpenzuar 3.6 milionë euro. Në tërësi, rreth 11.9 milionë euro janë shpenzuar për zgjedhjet e shkurtit.
Ndërkohë, zgjedhjet e jashtëzakonshme të 28 dhjetorit do të mbahen vetëm një muaj pasi vendi zhvilloi zgjedhjet lokale, të cilat kushtuan rreth 10 milionë euro. Organizimi i dy proceseve të mëdha zgjedhore brenda një periudhe kaq të shkurtër i ka shkaktuar buxhetit të Kosovës një barrë prej mbi 21 milionë eurosh, pa llogaritur ato të 28 dhjetorit, në një kohë kur deputetët nuk arritën të formonin as një qeveri.
Imazhi i ballinës: Ferdi Limani / K2.0
-
- Ky artikull fillimisht është shkruar në shqip.