Që nga pushtimi i Gazës nga Izraeli, në tetor të vitit 2023, aktivizmi në solidaritet me Palestinën ka përqafuar thënien e famshme të Nelson Mandelës se “E dimë shumë mirë se liria jonë është e paplotë pa lirinë e palestinezëve”. Nga Afrika e Jugut në Kashmir, aktivistët/et janë bërë bashkë në luftën e Palestinës dhe kanë tërhequr paralele me përpjekjet e tyre për çlirim.

Në Prishtinë, Kolektivi për Mendim dhe Veprim Feminist dhe Hapësira Shoqërore për Dekonstruksion janë mobilizuar për Palestinën përmes protestave, shfaqjeve të filmave, diskutimeve dhe kanë organizuar natë leximi të Monologjeve të Gazës. Ngritën po ashtu një flamur palestinez në qendër të qytetit së bashku me Dylberizm, organizatë joqeveritare e përqendruar në të drejtat LGBTQ+, i cili shumë shpejt u hoq nga policia. Edhe anëtarët/et e diasporës janë mobilizuar në solidaritet.

Në Tiranë, kolektivi me bazë në komunitet, Palestina e lirë, ka organizuar tubime dhe ka shpallur qershorin muajin e kulturës palestineze.

Rrjetet sociale kanë qenë hapësirë ​​e rëndësishme për të ngritur paralele mes historisë palestineze dhe përvojave vendase, nga shpjeguesit me grafika të solidaritetit palestinez, deri te pankartat e protestave, duke ofruar mesazhe të shpejta që gjenerojnë angazhim të përdoruesve/eve.

Ky përdorim i rrjeteve sociale nuk është rastësi. Thirrja që kauzës palestineze t’i jepet vëmendje botërore, shprehet përmes shtrirjes botërore të rrjeteve sociale, duke tejkaluar kufijtë fizikë. Teksa qeveritë në të gjithë botën tkurrin hapësirën e qasshme në solidaritet me popullin palestinez brenda kufijve të tyre, duke shtypur protestat me pjesëmarrje fizike dhe duke dënuar pjesëmarrësit/et, aktivistët/et natyrshëm i janë kthyer hapësirës virtuale më pak të kufizuar në internet.

Disa aktivistë/e dhe llogari të  kolektiveve aktiviste, si Palestina e lirë, ofrojnë interpretime të historisë që shpesh iu kundërvihen qëndrimeve të qeverive në rajon, të cilat promovojnë integrimin me Perëndimin dhe ndjesinë e evropianitetit të bardhë, në kurriz të çdo ndërlidhjeje apo solidariteti të mundshëm të mundshme me Palestinën. Këto interpretime historike, ashtu si narrativat shtetërore, të cilat i kundërshtojnë, janë të konstruktuara dhe përmbajnë përjashtimet, supozimet dhe pasaktësitë e veta të mundshme. Megjithatë, çka është interesante në këto postime nuk është domosdoshmërishtsaktësia ose sa bindëse janë pretendimet e aktivistëve/eve, por më tepër se çka nënkupton vetë zgjedhja për ta rrëfyer historinë në një mënyrë të caktuar.

Procesi i kundërshtimit të narrativave historike krijon themelin e një politike identiteti, ku njerëzit thirren të jenë solidarë me Palestinën, të paktën pjesërisht për shkak të historisë së tyre etnike ose kombëtare. Rrjetet sociale, si platformë jozyrtare dhe transnacionale, bëhen medium efektiv ku shpërndahen pikëpamje që shpesh shpërfillen dhe bien ndesh me qëndrimet e shteteve.

Megjithatë, përtej kufijve fizikë, përmbajtja pro-palestineze në rrjetet sociale i ka kaluar edhe kufijtë kohorë. Gjersa shtetet shpesh pretendojnë monopol për rrëfimin e historisë — duke ofruar interpretime të caktuara të së kaluarës kombëtare përmes masave, siç janë: tekstet shkollore, monumente dhe muzetë — rrjetet sociale ofrojnë hapësirë ​​për të përhapur narrativa alternative historike.

Qëndrimet e qeverive dhe kundër-narrativat

Izraeli dhe shtetet në rajon kanë kultivuar në vazhdimësi lidhje diplomatike, sidomos në një kontekst ku shtetet e rajonit kërkojnë mënyra për t’u afruar me aleatin kryesor të Izraelit, SHBA, ose për të ndërtuar lidhje ekonomike. Këto përpjekje pragmatike shpesh shoqërohen me narrativa historike që synojnë të përforcojnë përafrimine me Izraelin, siç është rasti i ish-ambasadorit të Kosovës në SHBA, që sugjeron se Kosova “e sheh Izraelin si shembull se si mund të ndërtohet një shtet” ose intelektualët në një linjë me Izraelin, që sugjerojnë se Maqedonia e Veriut dhe Izraeli kanë histori të ngjashme të luftës për vetëvendosje.

Llogaritë pro-palestineze synojnë ta përmbysin këtë narrativë, duke përdorur historinë për të avokuar për solidaritet me Palestinën dhe për të nxitur distancimin nga Izraeli. Ato synojnë ta formësojnë të kuptuarit popullor rreth historisë së rajonit dhe mënyrën se si njerëzit e kuptojnë peshën politike të identiteteve të tyre etnike. Në këtë kontekst, shfaqet një rrjet i ndërlikuar argumentesh të mbivendosura që mbështetesin solidaritetin me Palestinën — argumente që nganjëherë janë të rrënjosura në kuptime kundërthënëse të faktorëve si historia, identiteti etnik dhe feja.

Historitë zyrtare mund të përdorin rrëfime të luftërave të kaluara, për shembull, për ta vënë në qendër shtetin dhe për ta ushqyer nacionalizmin. Kujtimet publike, në anën tjetër, të formësuara nga praktikat e kujtesës komunitare mund t’i marrin këto përvoja dhe t’i shndërrojnë në forcë motivuese për një aktivizëm, që sfidon prioritetet e atyre shteteve. Diskursi për Palestinën në rrjetet sociale, bazuar në atë që kam parë, pasqyron mënyrën se si historitë shtetërore shpesh bien ndeshme kujtimet publike — rrëfimet jozyrtare të së kaluarës që qarkullojnë dhe formësojnë ndjesinë e identitetit të njerëzve.

Një llogari aktivizmi nga Maqedonia e Veriut ilustron këtë proces të të rrëfyerit dhe politikën që mbart me vete. Duke e ndërlidhur Palestinën me Jugosllavinë, llogaria njoftoi për një protestë më 30 nëntor 2024 — një ditë pas Ditës Ndërkombëtare të Solidaritetit me Popullin Palestinez, që njihet nga Organizata e Kombeve të Bashkuara (OKB) dhe përvjetorit të Planit të OKBpër ndarjen e Palestinës në vitin 1947. Në postimin që njoftonte për protestën shkruhej “protesta, jo rastësisht, është planifikuar një ditë pas 29 nëntorit, Ditës së Republikës së ish-vendlindjes tonë të përbashkët. Jugosllavia, siç duhet të jetë, ishte mbështetëse e madhe e luftës kundër kolonializmit dhe në atë drejtim e njohu Palestinën”.

Duke ndërthurur Palestinën me të kaluarën jugosllave, në një kontekst të Maqedonisë së Veriut, ofrohet një kuptim i historisë që është në funksionon të kujtesës së pozicionimit të Jugosllavisë si shtet anti-imperialist, që refuzoi fuqitë e mëdha botërore dhe u rreshtua me shtetet e sapo dekolonizuara në Afrikë dhe Azi. Kjo narrativë nxjerr në pah dallimin mes nostalgjisë për një lidhje jugosllavo-palestineze dhe veprimeve bashkëkohore të shteteve ku jetojnë këta/o aktivistë/e. Maqedonia e Veriut, përndryshe, nuk ka marrëdhënie diplomatike me Palestinën dhe në përgjithësi ka abstenuar në votimet rreth masave pro-Palestinë në OKB.

Sigurisht, shprehjet e kujtimeve të ndryshme publike nuk janë më pak të konstruktuara sesa ato zyrtare dhe përmbajnë lëshime dhe qëndrimet e tyre politike. Përemri pronor “tonë” i papërcaktuar në referencën e postimit për “vendlindjen tonë të përbashkët”, ngre natyrshëm pyetjen se kush ndihet pjesë e atij përemri. Siç thekson Rrjeti i Solidaritetit Ballkanik, një tjetër llogari pro-Palestinës, pozicionimi i Jugosllavisë së Titos, si anti-imperialiste përtej kufijve, nuk përkon me kolonializmin e brendshëm të Jugosllavisë ndaj grupeve si shqiptarët e Kosovës.

Përqafimi i jugonostalgjisë nga llogaria në Maqedoni të Veriut, vjen me përjashtime të mundshme, duke shpërfaqur terrenin e vështirë të kujtesës publike dhe pretendimeve të bazuara në identitet për t’u solidarizuar me popullin palestinez: narrativat pro-Palestine të formësuara në kontekste të ndryshme, mund të bien ndesh jo vetëm me qeveritë e tyre përkatëse, por edhe me njëra-tjetrën.

Pikëpamje të kundërta për historinë e Kosovës

Kjo dinamikë mes kujtesës zyrtare dhe kujtimeve jozyrtare është veçanërisht e dukshme në rastin e llogarive shqiptare. Teksa krahasimet mes shtypjes që kanë përjetuar shqiptarët e Kosovës nën Jugosllavi dhe vuajtjeve të palestinezëve, kanë ekzistuar të paktën qysh nga vitet e ’80-a, Kosova dhe Palestina nuk kanë marrëdhënie zyrtare. Zyrtarët palestinezë shpesh kanë kultivuar marrëdhënie me Serbinë për shkak të marrëdhënieve më pak të afërta të Serbisë me SHBA dhe kanë argumentuar se Palestina e meriton pavarësinë më shumë sesa Kosova. Ndërkohë, qeveritë e Kosovës, që nga shpallja e pavarësisë, kanë kërkuar të ndërtojnë lidhje me Izraelin, për t’iu përshtatur më tej interesave të SHBA.

Ndërlikueshmëria e dinamikës Kosovë-Palestinë ka ekzistuar që nga lufta e viteve 1998-1999 në Kosovë, menjëherë pas së cilës, Presidenti i Autoritetit Palestinez, Yasser Arafat, në mënyrë kundërthënëse ftoi udhëheqësin serb, Slobodan Milošević, për t’i festuar Krishtlindjet Ortodokse në Palestinë. Teksa Arafat e shihte Serbinë si trashëgimtare të solidaritetit me Organizatën Çlirimtare të Palestinës (OÇP), të vendosur  nga Jugosllavia e Titos, në të njëjtën kohë, Izraeli kultivonte marrëdhënie të ngushta me Serbinë, duke i shitur asaj armë gjatë viteve të ’90-a. Në aktin e vet tëkonstruktimit të analogjive, Izraeli kundërshtoi ndërhyrjen e NATO-s në Kosovë dhe fillimisht nuk e njohu pavarësinë e Kosovës, nga frika se një pavarësi e suksesshme e Kosovës do ta frymëzonte kauzën palestineze.

Edhe me këto ngjyrime historike, qeveritë në Kosovë në përgjithësi kanë mbajtur pozicion të qëndrueshëm pro-Izraelit. Vetëvendosje, partia në pushtet në Kosovë nga viti 2021 deri në viti 2025, madje ka tentuar t’i fshijë deklaratat e mëhershme për ndërlidhje mes Kosovës dhe Palestinës, që i publikonte para se t’i futej politikës zgjedhore. Në këtë kontekst, llogaritë në rrjetet sociale në gjuhën shqipe i referohen historisë së shqiptarëve të Kosovës dhe shqiptarëve në përgjithësi, për ta argumentuar një ngjashmëri natyrore me kauzën palestineze.

Një fotografi e postuar nga llogaria Liri Palestinës shfaq një protestuese që mban një pankartë me shkrimin: “Israel = Serbia, Netanyahu = Milošević, Palestine = Kosova, Palestinian Resistance = UÇK”, duke iu referuar Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Edhe kjo llogari shqiptare, që përdor përvojën e veçantë të shqiptarëve të Kosovës për të ndërtuar solidaritet më të gjerë etnik shqiptar me palestinezët, dëshmon se si rrjetet sociale mund t’i kapërcejnë kufijtë dhe shpërfaq përdorimin e historisë për të ndërtuar solidaritet, edhe kur ajo nuk është përjetuar drejtpërdrejt.

Një postim tjetër, i publikuar së bashku nga llogaritë Palestina e lirë dhe Liri Palestinës, paraqet një pamje që supozohet të jetë e një ushtari izraelit në Gaza, në vitin 2024, duke mbajtur një flamur të çetnikëve, ku Liri Palestinës ofron komente, në anglisht dhe shqip, duke argumentuar për një lidhje historike mes Izraelit dhe Serbisë.

Këto postime nuk promovojnë vetëm kauzën palestineze; ato gjithashtu ofrojnë argumente të reja se cilat mësime duhet të nxirren nga historia e shqiptarëve etnikë. Këto argumente shkojnë përtej narrativave të promovuara nga shtetet ku jetojnë shqiptarët, si Shqipëria dhe Kosova, të cilat shpesh janë haptazi pro-Izraelit dhe promovojnë rreshtim me Perëndimin, larg çdo lidhjeje të perceptuar me Palestinën.

Kundërshtimi i trashëgimive fetare

Përdorimi i fesë nga llogaritë në gjuhën shqipe si burim i historive përtej narrativave zyrtare, është rast studimi i rëndësishëm për mënyrën se si diskutimet për Palestinën shërbejnë po ashtu si mundësi për diskutime nga aktivistët/et vendas/e lidhur me rolin e fesë në formësimin e identitetit.

Llogaritë si Liri Palestinës janë përpjekur të ngrenë paralele mes shqiptarëve myslimanë dhe botës me shumicë myslimane. Një postim, për shembull, tregon një pikturë të një “ushtari shqiptar në Jeruzalem”, teksa Liri Palestinës komenton: “SHQIPTARËT KANË DHËNË SHUMË DËSHMORË NË MBROJTJE TË TOKAVE TË SHENJTA TË PALESTINËS… Dhe aktualisht edhe në Palestinë, madje edhe në Gaza, ka familje me origjinë shqiptare”.

Duke iu referuar, siç duket, historisë së shqiptarëve brenda Perandorisë Osmane, që luftuan kundër pushtimit të Lindjes së Mesme Osmane nga Napoleoni, kjo llogari përdor të kaluarën osmane për ta paraqitur një kundër-kujtesë ndaj praktikës së zakonshme të shteteve post-osmane në Ballkan, që mohojnë lidhjet e perceptuara me myslimanët në Lindjen e Mesme.

Përpjekjet e këtyre llogarive për t’i ndërlidhur shqiptarët dhe palestinezët, përmes ndërtimit të një identiteti pan-islamik, janë çështje thellësisht kundërthënëse. Kjo përpjekje përballet me dy sfida, në dy nivele. Së pari, në kontekstin lokal shqiptar, sepse jo të gjithë shqiptarët janë myslimanë, veçanërisht në Shqipëri; dhe së dyti, në kontekstin botëror, ku islamofobia — që u rrit gjatë luftës botërore kundër terrorizmit — ka kriminalizuar shfaqjet e solidaritetit të bazuara në narrativa pan-islamike. Në Shqipëri, Kosovë dhe komunitetet e diasporave të tyre, pohimi i identitetit shpesh bëhet në mënyrë hapur sekulare, duke vendosur shtetësinë shqiptare ose kosovare kundër identifikimit me Islamin.

Ndërthurja e kujtesës, fesë dhe politikës në kontekstin e luftës kundër terrorizmit, është e dukshme në reagimet ndaj një postimi të Liri Palestinës, ku shfaqet një fotografi e luftëtarëve të UÇK, njëri prej të cilëve mban të lidhur një shirit të gjelbër në kokë, me mbishkrim në arabisht me referenca islame. Në përshkrim thuhet: “Ramiz Kiqina, ushtari i parë i UÇK që arriti të shkel në qytetin e Drenasit (Gllogoc), më 14 qershor 1999. / Lavdi heronjve! Lavdi dëshmorëve! / UÇK = OÇP”.

Kundërshtia ndaj krahasimit në komente u shpreh posaçërisht në terma të historisë kombëtare sekulare. Disa e cilësuan postimin si “fyerje ndaj UÇK” dhe e akuzuan si “përzierje e heronjve tanë dhe flamurit tonë me talebanët”, ndërsa komente të tjera pohonin se postimi po mbështeste Hamasin. Ky kërcim, nga një shirit në kokë, tek grupe islamiste si talibanët dhe Hamasi ndodh pavarësisht faktit sevetë postimi thjesht po krahasonte UÇK me PLO, dy organizata që, në vetvete, kishin ideologji sekulare dhe nacionaliste. Kjo tregon se si konceptet e mëparshme rreth fesë ndikojnë në perceptimet për Palestinën dhe historinë.

“Liri Palestinës” u përgjigj duke përmendur historinë e UÇK, për ta vënë në pikëpyetje etiketimin si organizatë terroriste  në radhë të parë: “Mos harroni se edhe Serbia, Rusia dhe vende të tjera e kanë quajtur UÇK organizatë terroriste në të kaluarën, prandaj keni kujdes kurfyeni, sepse e dimë shumë mirë sa lehtë mund të keqpërdoren”.

Komentues të tjerë e bënë edhe më të qartë rëndësinë identitare në këtë krahasim.. Ata i akuzuan ata që e kundërshtonin këtë krahasim se “harrojnë se evropianët nuk ju duan” dhe se janë viktima të “amerikanëve që duan ta fshijnë jo vetëm trurin tonë, por edhe fenë tonë”.

Sfidimi i pushtetit për të rrëfyer

Vendi i Palestinës në diskursin në rrjete sociale në Ballkan duket se konfirmon një të vërtetë qenësore në veprën e shkrimtarit palestinez, Edward Said: të flasësh për tjetrin është, në të vërtetë, pjesë qenësore e përkufizimit të vetvetes. Nëse “orientalizmi” i Saidit trajtonte rëndësinë që kishte imperializmi evropian në Lindjen e Mesme për ndërtimin e modernitetit evropian, diskursi i sotëm në rrjetet sociale për Palestinën zbulon rëndësinë e vazhdueshme të imazheve të “orientit” për vetëformësimin e identiteteve kombëtare evropiane.

Palestina bëhet prizëm përmes së cilit përthyhen edhe debate të tjera, qofshin ato rreth trashëgimisë së Botës së Tretë dhe sfidave të zgjerimit të BE, apo për vendin e Islamit në të kaluarën dhe të tashmen e shqiptarëve.

Një fragment nga Saidi, i postuar nga një llogari në gjuhën shqipe, përmbledh thelbin e këtyre përplasjeve rreth kujtesës dhe identitetit: “Narrativa asht faktor kyq… Lufta kryesore e imperializmit natyrisht asht mbi tokën, ama kur ka ardh puna se kush asht pronar i tokës… këto çashtje janë pasqyru e kundërshtu, e edhe për nji kohë janë vendosë në narrativë”.

Në shikim të parë, mund të duket e lehtë të zhvlerësohet rëndësia e diskutimeve në rrjetet sociale. Por, në komentet që shkëmbehen në Instagram, shtrihet një garë për pushtetin për të rrëfyeri, që formëson mënyrën se si njerëzit e shohin veten dhe, potencialisht, edhe botën.

Imazhi i ballinës: Atdhe Mulla / K2.0

Dëshironi të mbështetni gazetarinë tonë? Anëtarësohuni në “HIVE” ose konsideroni një donacion. Mëso si këtu.