“Kur drejtësia bëhet padrejtësi, qëndresa bëhet detyrë”.

Këto ishin fjalët, mantra, që Ellie Lust – pjesëtare e Policisë së Holandës – i përdori për ta përshkruar mendësinë e rrjetit “Rozë në të Kaltër”, një task force brenda policisë holandeze që i përkushtohet rritjes së vullnetit të komunitetit LGBT për të paraqitur dhe raportuar incidente në lidhje me identitetin gjinor ose orientimin seksual, si dhe rritjes së nivelit të mbrojtjes dhe konsultimit për ta. Kjo forcë është në ballë të betejës kundër krimeve që lidhen me komunitetin LGBT.

I themeluar në jozyrtarisht më 1998 gjatë Amsterdam Gay Games, grupi përbëhet kryesisht prej policëve që vetë janë LGBT. Ndodhet në Amsterdam dhe bashkëpunon me forca policore anembanë vendit. Misioni kryesor i grupit është t’i lehtësojë qasjen në forcën policore komunitetit LGBT.

Ellie është njëra nga policet që janë pjesë e dokumentarit të regjisorit Chris Belloni të titulluar “Up Close & Personal: LGBT Police” (Nga afër dhe personalisht: Policia LGBT)  i cili u shfaq si projeksion special gjatë Festivalit Ndërkombëtar të Filmit në Prishtinë – PriFest, të mbajtur në kryeqytetin e Kosovës prej 16 deri më 21 korrik, 2019.

Dokumentari 40-minutësh fokusohet në policët e moshave, gjinive, kombësive dhe gradave të ndryshme, duke shfaqur vështirësitë me të cilat janë ballafaquar kur kanë dalur haptas rreth orientimit seksual ose identitetit gjinor – së pari para vetes, e pastaj para kolegëve dhe familjeve.

Një shefe policie nga Kanadaja e tregon historinë se si doli haptas që nga fillimi para kolegëve për faktin që është lezbike dhe kurrë nuk kishte probleme; një karabinier italian tregon se si e jetonte një jetë të dyfishtë për do kohë, duke iu shmangur me vite daljes haptas para familjes për homoseksualitetin e vet. Duke qenë pjesë e forcës policore, ky proces u bë edhe më i vështirë, por tani ata të gjithë theksojnë krenarinë që ndjejnë për faktin se janë të hapur për identitetin e tyre.

Në një diskutim paneli pas shfaqjes së filmit të premten në Kino ABC në Prishtinë, motra binake e Ellie-t, Marja, e cila është gjithashtu lezbike dhe pjesë e grupit “Rozë në të Kaltër”, i tregoi publikut të vogël për idenë prapa krijimit të task forcës që ka për qëllim t’i mbrojë dhe t’i avancojë të drejtat e anëtarëve LGBT brenda forcës policore të Amsterdamit dhe në kryeqytetin holandez.

Qëllimi i formimit të këtij grupi brenda policisë, shpjegoi Marja, ishte “që t’i nxisë pjesëtarët e komunitetit LGBT të raportojnë kur ndodh diçka”, sepse deri atëherë, njerëzit ngurronin të hynin spontanisht në stacion të policisë ose ta thirrin numrin emergjent për të raportuar raste të tilla.

Ajo tha edhe se numri i incidenteve të raportuara në vitet e fundit është rritur në krahasim me para 10-15 vjetësh, jo për shkak se qyteti i Amsterdamit është bërë më i pasigurt, por për shkak se shumë prej incidenteve që ndodhnin në të kaluarën, nuk raportoheshin. Ajo tha se tani, meqë të gjithë e dinë që ka policë LGBT brenda forcës, njerëzit besojnë se policët janë të gatshëm t’i dëgjojnë për këso raste dhe krimet në lidhje me komunitetin LGBT po merren më seriozisht.

“Këtë shpeshherë e quajmë efekti ‘rozë dhe kaltër’, shtoi ajo.

Spektri i filmave që trajtojnë çështjet LGBT në ekranet kosovare nuk ka qenë shumë i gjallërishëm. Megjithatë, aktivistët dhe kineastët thonë se kjo do të ndryshojë, sidomos meqë festivalet gjithnjë e më shumë po interesohen të shtojnë në katalogët e tyre filma që adresojnë çështje të gjinisë dhe të orientimit seksual.

Programi “Let It Be”, që në vitet e kaluara solli në Festivalin PriFest filma të ndryshëm që lidhen me çështje LGBT, edhe sivjet solli më shumë dokumentarë dhe filma të shkurtër në ekranet e Prishtinës, përfshirë edhe filmin e metrazhit të gjatë nga Sllovenia, “Consequences”, dhe “I Am Sofia”, një film italian që eksploron sfidat e grave transgjinore dhe jep informata shumë të nevojshme për procesin e transicionit gjinor.

Programi është pjesë e projektit “Youth Artivists for Change”, një bashkëpunim ndërmjet organizatës Stichting art.1 – e themeluar nga Chris Belloni – dhe disa organizatave të Ballkanit, përfshirë Qendrën për Barazi dhe Liri (CEL), Nismën e të Rinjve për të Drejtat e Njeriut dhe PriFest në Kosovë.

Si pjesë e projektit është hapur “Drop in Centre” në zyrat e CEL. Kjo “hapësirë e sigurt e artit” është krijuar për të rinjtë LGBT dhe në të organizohen punëtori për filmbërje, tregimtari dhe prodhim të emisioneve të radios/podkaste. 

Format e ndryshme të shprehjes artistike mund të jenë vegla të dobishme për t’i kundërshtuar stereotipet e gjera të një shoqërie, sikurse në Kosovë, ku ka mungesë të përgjithshme të debatit dhe të informatave lidhur me çështjet dhe të drejtat LGBT.

Aktivisti LGBT, Blert Morina, tha se filmat në veçanti janë vegla të fuqishme që ndihmojnë pranimin e individëve LGBT në shoqëri, sepse përmasa pamore e këtij mediumi i mundëson publikut që t’i shohë dhe t’i dëgjojë historitë dhe përpjekjet e njerëzve që luftojnë për të drejta të barabarta anembanë botës.

“Arti mund ta luajë një rol shumë të madh në procesin e ndryshimit të mendësisë së një shoqërie”, tha Blerti, “sidomos në shoqëritë ku nuk ka hapësirë të duhur që i përkushtohet debatit të hapur dhe të mirëfilltë”.

Në anën tjetër, statusi i përgjithshëm i komunitetit LGBT në Kosovë është përmirësuar, të paktën në aspektin ligjor. Kodi Penal, i cili është ndryshuar së fundmi, e ka forcuar mbrojtjen për personat LGBT duke përfshirë përkufizimin e “veprimit prej urrejtjes” si krim të kryer kundër një personi, një grupi të personave, apo një prone, të motivuar prej aspekteve si raca, feja, identiteti gjinor ose orientimi seksual, mes tjerash”.

Ndërsa lëvizja LGBT vazhdon të luftojë për pranim, shikuesit shpresojnë të kenë mundësi të shohin në ekran të madh më shumë prej këtyre filmave që adresojnë tema të shpërfillura dhe tabu. Siç konkludon filmi: “Është një lëvizje. Do të shkojmë hap pas hapi. Por bota do ta dijë që jemi këtu”.

Foto kryesore nga Chris Belloni.