Predsednik opštine Priština Përparim Rama je u video-snimku krajem juna 2024. godine, gde se vidi kako deli digitalne table za učionice, rekao da je, pored opremanja škola ovim tablama, uveden i celodnevni boravak u školama. U videu je Rama naglasio da se čak i učenicima koji su kod kuće zbog bolesti omogućava pristup školama, čime se dostiže međunarodni nivo obrazovanja. Tako se, prema njegovim rečima, Priština transformiše.

Celodnevna nastava u Prištini planira se da počne od septembra 2024. u pet škola: “Faik Konica”, “Xhemail Mustafa”, “Model”, “Shkolla e Gjelbër” (Zelena škola) i “Nazim Gafurri”. Ovaj model će se primenjivati samo za učenike nižih razreda, od prvog do petog razreda, a jedan od glavnih razloga za ovu odluku su loši rezultati učenika na PISA testovima.

Prema rečima Jehone Lushaku Sadriu, direktorke za obrazovanje u Prištini, glavni razlog za ovako loše rezultate bio je kratak boravak učenika u školama. Planira se da učenici borave u školama sedam sati, bez promene osnovnog kurikuluma, već samo dodavanjem prostora za vanškolske aktivnosti koje se prilagođavaju hobijima dece. Dakle, umetnost, kodiranje, sport i dodatni časovi u školi sa pametnim tablama, prema njihovim rečima, trebalo bi da poboljšaju rezultate učenika koji su loše prošli na PISA testovima.

Međutim, nema primedbi na činjenicu da profesori hemije, fizike i biologije nemaju laboratorije, da profesori geografije i istorije nemaju budžet za izlete i ekskurzije, da profesori muzike nemaju sredstva za koncerte, a profesori umetnosti za posete galerijama i organizovanje izložbi.

Profesori jezika nisu pomenuti uopšte. Ne zna se šta se očekuje od njih, jer način na koji se govori o obrazovanju uopšte sugeriše da je učenje jezika i sve što je povezano s tim manje važno za postizanje uspeha. Ovo se potvrđuje i činjenicom da statistike PISA testova iz 2022. godine pokazuju da su rezultati čitanja učenika među najlošijima od svih zemalja koje učestvuju u PISA testiranjima.

“Xhevdet Doda” — gimnazija na točkovima

Da li ovi rezultati zapravo imaju veze s tim što učenici ne provode dovoljno vremena u školi, ili s tim što čitav obrazovni sistem izgleda kao da je dobar, a u stvarnosti je prazan?

Pilot-projekat za celodnevni boravak u školama počeo je da se primenjuje 2015. godine u nekoliko škola u glavnom gradu i propao je zbog nedostatka uslova, kao što su mali broj škola i nedostatak osoblja. Danas se rešenje vidi u preseljenju nekih škola, uključujući gimnaziju “Xhevdet Doda” i još nekoliko škola. Plan za preseljenje prati digitalizaciju nekoliko škola, pri čemu je raspodeljeno 175 pametnih tabli u školama u Prištini, kao da je to jedini uslov za postizanje celodnevnog boravka.

Gimnazija prirodnih nauka ponovo će se preseliti. “Xhevdet Doda” je čuveno mesto u glavnom gradu. Ova gimnazija, osnovana 1971. godine, bila je smeštena u centralnom delu, tačnije na prostoru gde se danas nalazi Katedrala Majke Tereze. Ova nekadašnja lokacija gimnazije, osim dobre pozicije u odnosu na naseljena područja u glavnom gradu tog vremena, kao što su naselja “Ulpiana”, “Dardania”, “Breg i Diellit” (Sunčani breg) i poznato područje “Te qafa” (Kod vrata), imala je još jednu pozitivnu stranu.

U njenoj okolini koncentrisao se i život mladih iz Prištine, što je činilo da “Xhevdet Doda” ne samo da vibrira znanjem i učenjem, već i u kulturnom smislu u malom glavnom gradu bivše jugoslovenske federacije.

Policija Srbije, na pragu raspada federacije krajem 1980-ih, pratila je, patrolirala i stalno stvarala osećaj da nešto nije u redu, dok su prištinski srednjoškolci i srednjoškolke sedeli/e u kafiću “Papillon” (koji je tada bio u delu zvanom “Te kurrizi”), ponekad uživajući u banjalučkim ćevapima u blizini, mašući glavom u ritmu klasičnog rocka.

Kada je 1989. godine, s ukidanjem autonomije garantovane ustavom iz 1974. godine, obrazovanje na albanskom jeziku zabranjeno, učenici/e gimnazije zajedno sa albanskim učenicima/ama drugih škola morali su da prate nastavu u privatnim prostorijama, u kućnim školama. Usred nesigurnosti i nasilnih mera tokom 90-ih, profesori/ke i učenici/ce gimnazije “Xhevdet Doda” razbili su vrata gimnazije i ušli unutra, kako bi je vratili tamo gde pripada.

Povratak gimnazije kući nije trajao zauvek. U školskoj godini 2002/2003 odlučeno je da se prostori gimnazije oslobode za izgradnju Katedrale “Majka Tereza”. U tom trenutku, učenici/e gimnazije “Xhevdet Doda” ponovo su se preselili, ovaj put u prostorije Srednje škole za medicinu “Ali Sokoli”, gde su delili klupe, stolice, toalete, hodnike i zidove sa učenicima/ama i profesorima/kama medicine.

Izgradnja katedrale počela je 2005. godine, dok je objekat škole srušen 2008. godine, kao simboličan objekat uspomena građana/ki glavnog grada, a na njegovom mestu izgrađena nova katedrala. Usred mnogih polemika oko rušenja škole, nova katedrala je svečano otvorena 5. septembra 2017. godine — na 20. godišnjicu smrti Majke Tereze i na prvu godišnjicu njenog posvećenja od strane pape Frančeska.

Novi objekat u naselju “Lakrishte” za učenike/ce i profesore/ke “Xhevdet Dode” završen je 2010. godine i da, sada su svi/e xhevdetdodaši/ce saglasni/e da će ovo biti novi početak, i to poslednji. Od 2011. godine do danas, učenici/e, profesorike i tehničko osoblje gimnazije prirodnih nauka glavnog grada radili su zajedno kako bi školski ambijent u Lakrishtu bio drugi dom za sve njih. Zajedno su obnovili identitet “Xhevdet Dode” i njihova škola ponovo je stekla epitet najtraženije škole u glavnom gradu, gde se na početku svake školske godine čekalo u dugim redovima da se preda dokumentacija.

Ista situacija se očekuje i ove školske godine. Isti red. Ali jedno pitanje je dobilo fokus.

Dana 10. jula 2024. godine, budući/e učenici/e “Xhevdet Dode” pozvani su putem zvanične Facebook stranice gimnazije da dokumentaciju za prijavu predaju “u novim prostorijama Gimnazije “Xhevdet Doda” u naselju “Kalabria”, u prostorijama “Specijalizovane matematičke gimnazije”.”

Portparoli/ke, direktori/ke i delegati/kinje direkcije za obrazovanje u opštini Priština otišli su u gimnaziju kako bi razgovarali o preseljenju objekta i naišli su na odbijanje ove ideje od strane profesora/ki škole. Krajem juna, više od 45 profesora/ki dostavilo je potpisane peticije opštini koje se protive preseljenju lokacije škole. Profesori/ke su danju odbacivali/e ideje, dok su uveče dobijali/e postove na društvenim mrežama od zaposlenih u opštini, koji su navodno podržavali odluke.

Prikupljanje potpisa i pritužbe upućene opštini od strane profesora/ki bile su jedini protesti koje su mogli da organizuju. Ne znamo koliko ih je neko pročitao ili primetio. S druge strane, u ovom delikatnom periodu za školu, “Xhevdet Doda” ima vršioca dužnosti direktora, jer još uvek zvanično nema direktora. Vršilac dužnosti direktora nije komentarisao događaje u medijima, ali škola na zvaničnoj stranici poziva učenike/ce da predaju dokumente u naselju “Kalabria”, u prostorijama “Specijalizovane matematičke gimnazije”, dok profesori/ke, njeni najbliži saradnici i saradnice, apeluju suprotno.

Dakle, direkcija za obrazovanje opštine Priština transportuje gimnaziju “Xhevdet Doda” na točkovima u “Kalabriju”, pod izgovorom da su njeni prostori potrebni za škole nižih razreda kako bi se poboljšalo obrazovanje u glavnom gradu. Tokom ovog transporta i zbog ovog transporta, “Xhevdet Doda” će biti pogođena u broju učenika/ca i u kvalitetu onih koje će primiti, jer blizina školskog objekta igra ulogu u tome hoće li biti izabrana od strane učenika/ce. U poslednjoj deceniji, ova gimnazija je bila među najboljima u glavnom gradu, kako po strukturi učenika/ca, tako i po kvalitetu nastave. Zbog putovanja kroz vreme i putovanja na točkovima, gimnazija “Xhevdet Doda” sada je od putovanja iscrpljena.

Točak se smatra jednim od najvažnijih izuma u celokupnoj istoriji ljudskog roda. Možda čak i najvažnijim. Točak je postao deo određenog mehanizma koji ljude pokreće, što je dovelo do brzog razvoja transporta u svetu i omogućilo nam da danas mislimo da možemo da transportujemo sve, lako i jednostavno.

Kada je sumerski piktograf otkrio točak u četvrtom milenijumu pre Hrista, nije mogao da zamisli da će se hiljadama godina kasnije koristiti za transport svega i svačega. Mislio je da će olakšati posao poljoprivrednicima i fizičkim radnicima koji su do tog otkrića imali težak život. Ali da će Kosovo 2024. godine koristiti točkove za prevoz gimnazije, lako i neprimetno, uvereno da je to najbolje za obrazovanje, teško da bi mu palo na pamet. Možda baš zbog toga bi poželeo da nikada nije otkrio točak.

Naslovna slika: Majlinda Hoxha / K2.0

“Xhevdet Doda”: gimnazija na točkovima

Čuvena prištinska gimnazija ponovo menja lokaciju.

Rina Asani