Zoltán Turuc živi u Bačkoj Topoli, Vojvodina, i kao i mnogi u tom delu Srbije ima dvojno državljanstvo, što mu omogućava da 3. aprila glasa i na izborima u Srbiji i u Mađarskoj. Dok glas u Srbiji može dati odlaskom do glasačkog mesta u opštini u kojoj živi, na izborima u Mađarskoj može glasati bilo putem pošte, u konzulatu u Subotici, ili da pređe granicu i glasa na izbornom mestu koje će biti otvoreno za dijasporu. 

Ipak, kako ne živi u Mađarskoj, niti tamo plaća porez, Turuc smatra da nije fer glasati i u toj zemlji te se dvoumi šta uraditi – glasati ili poništiti listić. Priprema se da svoj glas da nekom od kandidata u Srbiji.  

“Mogu ja imati dvojno državljanstvo, ali neka glasaju oni koji imaju adresu stanovanja ili radno mesto u Mađarskoj,” razmišlja Turuc.

Mnogi Mađari u Vojvodini se ne bi složili s njim, smatrajući da ono što se dešava u susednoj zemlji – uključujući i ko je na vlasti – znatno utiče na njihovu svakodnevicu. 

Koliko su veze bliske vidljivo je na svakom koraku u Vojvodini, gde mađarska vlada na čelu sa Viktorom Orbanom godinama ulaže u infrastrukturu, kulturu, daje pomoć poljoprivrednicima ili vlasnicima malih biznisa. Istovremeno, Viktor Orban i Aleksandar Vučić, obojica kandidati i na ovim izborima, svoju bliskost i saradnju otvoreno i često pokazuju ovih dana. 

Deo kampanje bilo je i puštanje u rad brzog voza između Beograda i Novog Sada. Nakon vožnje, Vučić je u izjavi za medije rekao kako se dogovorio sa Orbanom o bezrezervnoj saradnji. 

Neprikosnoven uticaj

Gabor Bodiš je dugogodišnji novinar iz Mađarske, poreklom iz Vojvodine, koji godinama aktivno prati i analizira odnose između dve države. Smatra da između predsednika Srbije i premijera Mađarske postoji “skoro ljubavnički odnos”. 

“Zajedno su stvorili dve zemlje koje su bliznakinje po političkom sistemu, posebno po pitanju korupcije koja se vodi sa državnog vrha i medija koji su pod totalnom kontrolom”, kaže Bodiš i dodaje kako je, osim fizičkog izgleda dvojice vođa, sve ostalo – principi koje zastupaju i društvo koje prave – “potpuno isto”. 

Bodiš naglašava kako Orban ima potpuni i neprikosnoveni uticaj na Mađare u Vojvodini. “U oblikovanju političke svesti ovdašnjih Mađara, Srbija ne igra nikakvu ulogu. Čine to mediji u Mađarskoj i mediji pod punom kontrolom Saveza vojvođanskih Mađara”, ocenjuje Bodiš.

Savez vojvođanskih Mađara (SVM) stranka je bliska Orbanovom Fideszu. Na izbore u Srbiji izlaze samostalno, nadajući se glasovima koji bi im omogućili da zadrže mesta koja sada imaju. Poruka sa njihovih plakata, koji dominiraju Suboticom, glasi: “3. aprila – Za vas, sa vama, za sve nas!” 

Norbert Šinković zabrinut je zbog uticaja koji Viktor Orban ima u Vojvodini putem svojih medija. Foto: Norbert Šinković licni arhiv

Pored SVM, najviše plakata, barem u ovom gradu, ima Vučićeva Srpska napredna stranka (SNS). István Pásztor i njegov sin Bálint, koji vode SVM, otvoreno su podržali kandidaturu Aleksandra Vučića za predsednika Srbije, i pozvali svoje birače da budu uz  lidera Srpske napredne stranke.

Nasuprot njima je Mađarski pokret (MP), koji takođe izlazi na parlamentarne izbore u Srbiji, ali u savezu sa koalicijom “Moramo”, koja okuplja pojedine građanske i ekološke pokrete i stranke u Srbiji. Na njihovim skupovima govori se o Orbanu i njegovom odnosu spram Mađara u Vojvodini, te šta se može promeniti u budućnosti. 

Nosilac liste SVM-a je Bálint Pásztor, koji kampanju vodi i putem društvenih mreža, na kojima redovno objavljuje sadržaje i komunicira sa građanima. On je lako dostupan za izjave novinarima i rado govori o dosadašnjim rezultatima koje je SVM ostvario.

Osim onlajn kampanje, predstavnici SVM-a aktivno obilaze mađarska sela i razgovaraju sa potencijalnim biračima. Blizak odnos sa Fideszom, koji je popularan među Mađarima u Vojvodini, povećava političku cenu SVM-a u Srbiji. 

Bodiš je skeptičan da može doći do promene mađarskog vođstva u Vojvodini, ali se nada promeni u Mađarskoj, gde bi prvi put nakon 12 godina ujedinjena opozicija mogla ugroziti Orbana. Veliku ulogu će, smatra ovaj novinar, imati dalji razvoj situacije sa Ukrajinom i Rusijom, odnosno odnosi koje Orban ima sa Putinom. 

Orbanovi aduti

Suprotno mišljenje od Bodiša ima vojvođanski novinar mađarskog porekla Norbert Šinković. On ne vidi šansu za pobedu opozicije u Mađarskoj, ali se nada da bi ipak moglo doći do promene u odnosu snaga u tamošnjem parlamentu, u smislu da bi opozicija mogla ograničiti sadašnju dominaciju Orbanovog Fidesza. Kada je reč o glasovima vojvođanskih Mađara, skeptičan je da bi mogli ići u korist opozicije koja nije poslala jasnu poruku dijaspori u regionu. 

Šinković podseća i da su Orbanu mnogi vojvođanski Mađari zahvalni zbog toga što je 2010. godine omogućio olakšano dobijanje dvojnog državljanstva i što preusmerava značajna novčana sredstva u Vojvodinu. 

Ta podrška, prema mišljenju nekih analitičara, vidljiva je i u mađarskim medijima u Vojvodini, što Norbert Šinković smatra problematičnim. “Prvo, to nije u skladu sa novinarskim kodeksom, sa pravilima profesije”, kaže i dodaje kako ti mediji dobijaju novac iz Mađarske, što se često predstavljalo kao novac koji dolazi od Fidesza. 

“Novac koji dolazi iz državnih fondova Mađarske nije partijski novac, već su sredstva od poreskih obveznika”, kategoričan je Šinković. “Stvaranjem slike da novac ‘daje’ Fidesz, a ne Mađarska, jasno je da je reč o instrumentalizaciji javnih sredstava u partijsko-političke svrhe.“

Gabor Bodiš, novinar, smatra da Orban ima neprikosnoven ugled među vojvođanskim Mađarima. Foto: Natalija Jakovljević

I Turuc vidi da Orban “kupuje” glasove vojvođanskih Mađara – i to rade preko SVM-a. On upozorava i na činjenicu da je ova stranka najavila da će na sam dan izbora obilaziti građane u Vojvodini i pomagati im oko procedura koje se tiču glasanja u Mađarskoj. “Oni, na primer, mogu manipulisati starijim ljudima koji ne mogu ili ne znaju da čitaju ni da pišu”, zabrinut je Turuc. 

Zahvaljujući odluci o dvojnom državljanstvu, danas više od 65.000 ljudi u Srbiji ima mogućnost glasanja u Mađarskoj. Na izborima 3. aprila mogu birati između šest partijskih listi koje se bore za 199 mesta u mađarskom parlamentu. Glasači će, takođe, moći da se izjasne o referendumskom pitanju o tome da li podržavaju predstavljanje seksualnih orijentacija maloletnicima u školama i medijsku promociju rodno osetljivih tema deci. Naime, tamošnji parlament je prošle godine usvojio Zakon o zaštiti dece za koji opozicija, ali i aktivisti u EU, smatraju da je protiv LGBT+ populacije. 

Fidesz, stranka Viktora Orbana, pokušaće da osvoji četvrti uzastopni mandat. 

Naslovna fotografija: Natalija Jakovljević