Kada se Donald Tramp takmičio za poziciju u Beloj kući, dva njegova obećanja po pitanju spoljne politike dobila su posebnu pažnju: značajno poboljšanje odnosa sa Rusijom i smirivanje napetosti sa Severnom Korejom. Manje od godinu dana je prošlo, a odnosi sa Rusijom su se pogoršali, dok smirivanje tenzija sa Severnom Korejom, sa kojom je SAD na ivici rata, predstavlja zadnju rupu na sviralu.

Obećanja su planovi i, kao takvi, na njihovo sprovođenje ponekad utiču brojni činioci.

Isto se dešava sa mnogim obećanjima koja daju kandidati za poziciju predsednika opština na Kosovu. Oni daju obećanja o različitim oblastima i projektima, a kasnije, u svom mandatu, shvate da ispunjavanje obećanog nije u njihovoj nadležnosti ili da je to nemoguće sprovesti u delo. Prema istraživanju Instituta GAP, u kosovskim opštinama, isključujući sever Kosova, dato je 548 obećanja, a samo je polovina ispunjena u protekle četiri godine.

Sada daju nova obećanja. Postignuća opštinskih organa u prošle četiri godine predstavili su aktuelni gradonačelnici u svojoj kampanji, dok će njihove manjkove i neuspehe iskoristiti protivkandidati koji će obećati da ovih manjkova i neuspeha neće biti ako baš oni budu izabrani za šefove opština.

Međutim, svaka opština u ovoj državi je u protekle četiri godine realizovala projekte na koje su predsednici tih opština ponosni. Neki su realizovani uprkos tome što nisu obećani u kampanji, dok drugi projekti ili planovi nisu ostvareni, uprkos tome što su obećani kao prioriteti u predizbornoj kampanji.

Kako bi se ova silna retorika razumela, evo kratkog osvrta na neke uspehe i manjke opštinskih organa u Prištini, Đakovici, Peći, Prizrenu, Mitrovici, Gnjilanu i Uroševcu u protekle četiri godine.

Priština: Uspesi u zdravstvu, državnoj upravi, preduzetništvu i obdaništima. Manjkovi u projektima.

Nikada ranije ljudi nisu pričali ovoliko o Prištini kao u protekle četiri godine. To je dobra stvar, jer se tako ne dozvoljava opštinskim zvaničnicima da izbegavaju probleme i prioritete građana. Ipak, koja su glavna postignuća mandata Špenda Ahmetija?

Priština. Foto: Creative Commons license.

Sektor zdravstvene zaštite je reformisan, osoblje je disciplinovano i sada postoji hijerarhija usluga i odgovornosti. Vremenski period u kom građani dobijaju usluge je prepolovljen, dok je medicinska oprema, generalno gledano, funkcionalna.

Ovo isto se desilo u administraciji. Priština je jedna od prvih opština u državi koja je počela da koristi e-Kioske koji omogućavaju građanima da dobijaju uslugu od državnih organa — kao što je dobijanje izvoda iz knjige rođenih, izvoda iz knjige venčanih i ostale izvode — za samo nekoliko sekundi.

Dva preduzeća u Prištini, ‘Trafiku Urban’ (javni gradski prevoz) i Javno stambeno preduzeće, beleže rast kapitala u protekle četiri godine. Pre četiri godine, radnik u ‘Trafiku Urban’ je bio plaćen 120-170 evra mesečno i često je bilo odlaganja u isplati do čak četiri meseca. Sada im je plata 350 evra i redovna je. Godišnji prihodi Javnog stambenog preduzeća 2013. bili su 300.000 evra, dok se ovaj iznos 2015. popeo na 1,1 milion evra.

Pre 2013. godine, Opština Priština nije uspela da otvori nijedno obdanište u državnom vlasništvu. Nemogućnost otvaranja obdaništa je, uglavnom, pripisivana činjenici da Ministarstvo finansija ne dozvoljava porast u broju zaposlenih u javnom sektoru.

Ovo ograničenje je primoralo vrh opštinskih organa da istraže nove modele otvaranja obdaništa bez povećanja broja zaposlenih. Model javno-privatnog partnerstva, poznatiji i kao obdaništa sa polazištem u lokalnim zajednicama, dobro se pokazao i uspeo je da ublaži situaciju koja je kreirana zbog manjka broja obdaništa u glavnom gradu.

Pet obdaništa je otvoreno korišćenjem ovog modela, a koji se sada može preneti na druge opštine, jer to ne zahteva trošenje državnog budžeta u kategoriji plata, a istovremeno poziva roditelje i komšiluke da budu aktivni u okruženju u kom im deca odrastaju.

Pored toga, u Opštini Priština je u protekle četiri godine: zaustavljanja bespravna gradnja, uvedeni su besplatni obroci za učenike, novi autobusi, podignute pešačke staze, transparentniji rad u oblasti javnih nabavki i procesu izdavanja građevinskih dozvola, prošireni su puteva i obezbeđeno bolje ulično osvetljenje.

Ipak, prestonica se suočila i sa nekim manjkovima i problemima. Opština nije pravilno rukovodila projektom za izgradnju platoa u komšiluku Dardanija. Izgradnja je trajala predugo, a kvalitet radova je neodrživ.

Štaviše, opšti nivo kapitalnih investicija je opao. Priština je 2013. imala budžet od oko 35 miliona evra za kapitalna ulaganja, dok je 2017. budžet za istu kategoriju bio manji — 23 miliona evra. Pored toga, porezi na imovinu su porasli, u nekim područjima do čak 80 odsto, a grad nije čistiji nego pre uvođenja ovih novih poreza.

Javni prostor ispred zgrade opštine, na Trgu Adem Jašari, pruža ružan pogled na grad i to se još nije promenilo. Opština je izgubila jednu švajcarsku donaciju za ulaganje u ovaj prostor zbog loše koordinacije sa Skupštinom Kosova, u čijem se vlasništvu nalazi deo ovog prostora. Drugi manjkovi i problemi s kojima se Opština Priština suočavala u protekle četiri godine obuhvataju sledeće: ulični prodavci, manjak parking mesta, psi lutalice, ilegalni taksisti i rupe uzrokovane erozijom.

Đakovica: Uspela da postane nezavisna od Peći, ali ne da funkcionalizuje privrednu zonu

Odvajanje Đakovice od Peći moglo bi se smatrati jednim od ključnih postignuća predsednice ove opštine, Mimoze Kusari Lila.

Na primer, Đakovica sada ima svoje registarske tablice, drugačije od pećkih i onih koji postoje u drugim gradovima — đakovičke tablice počinju sa brojem 07. Zbog ovoga se život Đakovčana nije promenio, ali kada je ovo obećano, niko nije poverovao da će se ostvariti.

Đakovica. Foto: Creative Commons license.

U protekle četiri godine, Đakovica je dobila 16 miliona evra u donacijama, od švajcarske i nemačke vlade. Opština je ove donacije alocirala za rešavanje problema sa kanalizacijom i popravljanje sistema centralnoga grejanja u gradu.

Ovo su ostali uspesi u Đakovici u protekle četiri godine: povećanje broja poljoprivrednih subvencija, uspostavljanje kancelarije za informacije za turiste, osnivanje specijalnog fonda za pružanje podrške malim i srednjim preduzećima, stalna podrška sportskim klubovima, otvaranje centra za inovacije, proširenje mreže za vodosnabdevanje na grupu sela koja se naziva Gornja Reka i obnova puteva i trotoara u nekim zonama.

Problemi i pitanja s kojima se đakovička opština suočavala u protekle četiri godine su sledeći: nije bilo poboljšanja kvaliteta zdravstvene zaštite, nefunkcionalizovana privredna zona, nedostatak iniciranja projekata u vezi sa proširenjem puta Đakovica-Prizren i povezivanje grada sa auto-putem Ibrahim Rugova, nisu izgrađena nova obdaništa, nije bilo poboljšanja u osvetljavanju grada na putu ka selima, nisu pokrenuti rekrativno-sportski projekti, a nisu ni izgrađena igrališta u gradskim četvrtima.

Peć: Uspešni u turizmu i obrazovanju, neuspešni u poljoprivredi i zdravstvu

Gradonačelnik Peći, Gazmend Muhadžiri, bio je na čelu Direkcije za urbanizam u ovom opštini pre nego što je postao gradonačelnik sledeće četiri godine. To znači da je bio dobro obavešten o lokalnim planovima i prednostima u ovoj oblasti.

Peć. Foto: Creative Commons license.

Ovaj mandat će biti upamćen po inicijativama i dinamičnoj realizaciji turističkog projekta “Borea” koji je koštao oko 55 miliona evra. Očekuje se da će privatni rukovodilac projektom (javno-privatno partnerstvo) ponuditi usluge u oblasti skijanja, obezbediti žičare, hotele i turističke usluge tokom cele godine. Firma koja je osvojila tender je odabrana i očekuje se da će projekat biti finalizovan u aprilu 2019.

Drugi uspeh Muhadžirijeve uprave je izgradnja srednje medicinske škole, a nakon višegodišnjeg odlagannja zbog problema u vlasništvu i budžetskih pitanja. Škola je sada izgrađena i učenici će biti prebačeni u novu zgradu iz tehničke škole, gde su pohađali nastavu dosad.

Muhadžiri je pokazao uspehe projekta proširenja puta koji vodi u ovaj grad iz pravca Prištine, asfaltiranjem puteva u selima i u rugovskom kraju i identifikujući nezakonito zauzetu opštinsku imovinu.

Glavni manjkovi u Peći u protekle četiri godine bili su u poljoprivredi i zdravstvu. Opština nije uspela da sprovede u delo obećanje o uspostavljanja privredne zone za voćnjake, staklenike i kultivisanje paradajza. Nije bilo bitnog napretka ni u zdravstvu. Medicinski centri u selima nisu funkcionalizovani, a oprema i usluge nisu unapređeni.

Prizren: Ulaganja u digitalizaciju i bezbednost, neuspesi u oblasti kulturnog nasleđa

Prizren je grad koji privlači hiljade turista, ali ne zbog napornog rada opštinskih organa. Ovaj grad ima prihode od milion evra zahvaljujući filmskom festivalu “DokuFest” koji u Prizrenu organizuju volonteri, umetnici i aktivisti. Međutim, građani i posetioci se, generalno, suočavaju sa manjkom parking mesta, javnih toaleta i kanti za smeće.

Prizren. Foto: Creative Commons license.

Opština je uspela da postavi kamere u glavnim područjima opštine, zbog kojih su neki krivični slučajevi rešeni. Opština je digitalizovala administrativne usluge, dok bi se kao dostignuća mogli navesti sledeći poduhvati: proširenje mreže vodosnabdevanja na više naselja i povećanje nivoa pijaće vode.

Ova opština je sarađivala sa regionalnim preduzećem za vodosnabdevanje, kada je dobila donaciju od 21 miliona evra od Nemačke razvojne banke, što je novac koji su iskoristili da bi rešili probleme sa kanalizacijom i izgradili elektranu.

S druge strane, Prizren je predmet kritika zbog toga što nije zaštitio svoje kulturno nasleđe. Neke zaštićene zgrade su se urušile, dok je opština u nekoliko slučajeva čak dala dozvole za demoliranje ovih zgrada. Nemogućnost opštinskih organa da ispune obećanja o otvaranju poslovnog parka na 84 hektara predviđenih u tu svrhu, kao i nesprovođenje projekata u javno-privatnom partnerstvu, mogli bi se smatrati neuspehom.

Mitrovica: Novi trgovi, ali neuspesi u zapošljavanju i razvoju

Rezultati prošlih lokalnih izbora u Mitrovici su iznenadili mnoge. Očekivalo se da će u trci pobediti neko od kandidata iz Demokratske partije Kosova (PDK) ili Demokratske lige Kosova (LDK). Umesto toga, Agim Bahtiri iz Nove alijanse za Kosovo (AKR), kao nepoznata ličnost u javnosti, pobedio je u trci za mesto gradonačelnika.

Mitrovica. Foto: Creative Commons license.

Bahtiri će ostati upamćen po gradskom trgu. Pohvaljen je i zato što je odbio da prima svoju gradonačelničku platu, već ju je iskoristio da bi pomogao jednoj studentskoj grupi u Mitrovici. Kriterijume za odabir grupe koja bi imala koristi od njegove plate postavio je on sam i favorizovao je učenike i studente koji su bili u nepovoljnoj ekonomskoj situaciji.

Unapredio je i komunikaciju između građana i opštinskih zvaničnika tako što je povećao broj poseta vrha opštinskih organa različitim predelima grada i tako što je ugostio građane u svom kabinetu jednom nedeljno a da pritom nije bilo potrebno zakazivanje sastanka.

Gradski trg je sproveden u delo uprkos tome što nije obećan u kampanji za gradonačelnika, dok su obećanja data u predizbornoj kampanji umnogome ostala samo to — puka obećanja.

Među njima su i sledeća: otvaranje 15.000 novih radnih mesta, zapošljavanje minimum 1 člana iz svake porodice i otvaranje fabrike za pečurke koja bi uposlila 1.000 ljudi. Fabrika za pečurke je izgrađena i otvorena, ali zasad ima samo 55 zaposlenih. Bahtiri je obećao i da će ujediniti podeljenu Mitrovicu i usvojiti regulativu za upravljanje rudarsko-topioničarskog kompleksa Trepča. Ovo poslednje je učinjeno, ali to nije uradio Bahtiri, jer to ne spada u nadležnosti lokalnih institucija.

Gnjilane: Planovi i velike donacije, ali malo ulaganja

Opština Gnjilane bila je jedna od triju opština, pored Peći i Đakovice, koja je nasledila velike neplaćene dugove prema privatnim operaterima koje su nagomilali njihovi prethodnici. Ovi dugovi su umnogome stvoreni zato što su lokalne vlasti potpisivale ugovore sa privatnim operaterima a da prethodno nisu obezbedile sredstva za sprovođenje određenih projekata. Naredni predsednici opštine su morali da otpaćuju ove dugove i zato nisu mogli da investiraju u nove projekte.

Gnjilane. Foto: Creative Commons license.

U protekle četiri godine, glavni uspeh ovih opštinskih organa je bio sačinjavanje plana za rešavanje kanalizacionih problema. Gnjilane je za ovo dobilo donaciju od 6 miliona evra od Vlade Austrije, ali još nisu počeli da sprovode projekat.

Aktuelni gradonačelnik, Ljutfi Haziri, obećao je početak velikih projekata u Gnjilanu, uključujući proširenje puteva koji iz Prištine vode u Gnjilane na četiri trake, alociranje milion evra poljoprivrednicima u prvoj godini mandata i 2 miliona u drugoj godini, kao i smanjenje poreza na imovinu do 40 odsto. Nijedno obećanje nije realizovano.

Uroševac: Uspeh sa trgom, neuspeh sa železnicom

U poslednjoj godini ovog mandata, gradonačelnik Sfarća se usredsredio na početak izgradnje gradskog trga koji će se proširiti od Ulice Naima Beke, duž Ulice Dešmoret e kombit, sve do džamije i pravoslavne crkve. Kasnije će se gradnja nastaviti od opštinske zgrade do zelene pijace. Izgradnja i dalje traje. Međutim, trg je već dobio ime po Toniju Bleru. Ovo bi se moglo smatrati najvećim postignućem Opštine u protekle četiri godine.

Uroševac. Foto: Creative Commons license.

Uprkos datim obećanjima, radova nije bilo na gradskoj železničkoj stanici. Gradonačelnik je u svojoj kampanji obećao da će relocirati šine za nekoliko metara da bi se izgradili podvožnjaci i bezbednosne prepreke. Ništa od ovoga nije sprovedeno u delo, dok su se nesreće, čak i fatalne, dešavale u ovom delu grada.

Opština Uroševac je imala manjkove i probleme u oblasti urbanizma, zdravstva, obrazovanja, poljoprivrede i ekonomije. Na primer, opštinski organi nisu izgradili i otvorili industrijsku zonu, iako su ovo razmatrali i obećali 2013. kao jedan od najprioritetnijih projekata.

U oblasti poljoprivrede, Opština nije uspela da izgradi plantaže ili da poveća proizvodnju, uprkos datim subvencijama, dok, s druge strane, kada je reč o ekonomiji, opštinski planovi za otvaranje industrijske zone i industrijskih parkova nisu sprovedeni u delo zbog manjka konkretnih inicijativa.K