Pošto je kampanja započeta još početkom leta, Kosovo je drugu polovinu godine provelo baveći se lokalnim izborima. Prvi krug, održan 14. oktobra, odredio je gradonačelnike u samo 17 od 38 opština, dok su kandidati u još 21 opštini nastavili predizbornu kampanju koja je trajala još mesec dana.
Predizborna kampanja je nastavila da zakuvava situaciju u najvećim kosovskim gradovima — Prištini, Gnjilanu, Prizrenu i Đakovici. Izuzetno dobri rezultati Samoopredeljenja (VV) i opadanje tradicionalnih stranaka — Demokratske partije Kosova (PDK) i Demokratskog saveza Kosova (LDK) — na parlamentarnim izborima održanim u februaru ove godine, učinili su da ovi izbori prerastu u test za sve tri stranke. Nakon osmomesečnog vladanja državom, da li će VV da održi istorijski značajnu poziciju u 23 opštine u kojima je odneo pobedu na parlamentarnim izborima? Da li će PDK i LDK moći da osvoje vlast u opštinama, a zahvaljujući novim političkim takmacima i obećanjima o unutarstranačkim reformama?
Drugi krug je održan u nedelju, 14. novembra, kada je 1,2 miliona građana imalo pravo glasa. Oko 38% ih je odlučilo ko će biti na čelu njihovih opština u naredne četiri godine.
Premda istorijat biračkih šablona (to jest, uvreženih obrazaca po kojima birači glasaju) ukazuje na to da su se rezultati sa lokalnih i parlamentarnih izbora od 2007. do 2017. ogledali jedni u drugima, ovo je drugi put da je na lokalnim izborima uzastopno ovaj birački model preokrenut..
(Ne)očekivane pobede i gubici
U iznenađujućem obrtu u Prištini, kandidat LDK-a, Perparim (Përparim) Rama, porazio je VV-ovog Arbena Vitiju (Vitia), premda je posredi jedna od najuzavrelijih predizbornih bitaka na ovim lokalnim izborima. Iako je bivši ministar zdravlja Vitia uveliko smatran favoritom i premda je imao prednost od 16% nad Ramom u prvom krugu, njegov suparnik je uspeo da preokrene situaciju, da osvoji 51,06% glasova i vrati Prištinu pod upravu LDK-a, partije koja je tim gradom upravljala sve do 2013.
Aktuelni đakovički gradonačelnik, Ardian Đini (Gjini), iz Alijanse za budućnost Kosova (AAK), osvojio je 56% glasova, porazivši Mimozu Kusari-Ljilja (Kusari-Lila) iz VV-a. Usled takvog ishoda, AAK će vladati Đakovicom u još jednom mandatu. Istovremeno, Kusari-Ljilja, jedna od retkih kandidatkinja na izborima, koja je 2013. prvi put postala gradonačelnica i bila na čelu grada sve do 2017, ovaj put je izgubila bitku, našavši se 13 procentnih poena iza protivnika.
PDK je povratio Prizren uz pomoć Šaćira Totaja (Shaqir Totaj) nakon gubitka vladavine nad ovim gradom 2017, kada ga je Mitaher (Mytaher) Haskuka iz VV-a preuzeo iz njihovih ruku. Totaj je osvojio 51,1% od ukupnog broja glasova, zbog čega se iza njega našao aktuelni gradonačelnik. Slično tome, PDK-ov Imer Ferati pobedio je u Vučitrnu, gde je Džafer (Xhafer) Tahiri omogućio LDK-u da vlada u novom mandatu, sa prednošću od 7% na izborima.
Što se tiče Gnjilana, Aljban Hiseni (Alban Hyseni) iz VV-a, nova politička ličnost u javnosti, porazio je aktuelnog dvomandatskog gradonačelnika Ljutfija Hazirija (Lutfi Haziri) iz LDK-a, zahvaljujući razlici od samo 859 glasova. VV je porazio i aktuelnog gradonačelnika Kamenice, Ćendrona Kastratija (Qëndron Kastrati), a na njegovo mesto je došao Kadri Rahimaj. Kastrati je svoj mandat osvojio dok je bio član VV-a, ali je kasnije odlučio da pređe u Socijaldemokratsku partiju (PSD), stranku koja se otcepila od VV-a.
Perparim Rama (LDK) slavi pobedu u Prištini. Fotografija: K2.0
Istovremeno, na čelu Štimlja se više neće nalaziti PDK, i to nakon četvrtog mandata. Aktuelni gradonačelnik Naim Ismailji (Ismaili) poražen je od strane kandidata VV-a zahvaljujući razlici od oko 200 glasova. Slični preliminarni rezultati iz Junika pokazuju da tom opštinom više neće upravljati AAK, i to prvi put od osnivanja opštine 2009. godine; tamo je vlast preuzeo LDK sa svojim kandidatom Ruždijem Šehuom (Ruzhdi Shehu).
Kada je u pitanju Obilić, tamo je aktuelni gradonačelnik Džafer Gaši (Xhafer Gashi), koji je Građansku inicijativu za Obilić osnovao nakon odvajanja od AAK-a, porazio svog protivnika iz VV-a Halila Tačija (Halil Thaçi), zahvaljujući razlici većoj od dve hiljade glasova.
Što se tiče manjih opština, LDK je osvojio većinu glasova u Istoku, Kosovu Polju i Vitini, dok je vlast u Peći i Lipljanu zadržao u prvom krugu; prema tome, ova stranka je na ovim izborima osvojila sedam opština. S druge strane, VV je dobio većinu glasova u četiri opštine od 12 u kojima je ušao u drugi krug. Kandidati iz PDK-a sada će biti na čelu devet opština, AAK će vladati u pet opština, a Nisma u jednoj.
S druge strane, Srpska lista je pobedila u Klokotu. To znači da je ova stranka postala pobednik u svih 10 srpski većinskih opština na Kosovu. Istovremeno, u Mamuši — opštini sa većinski turskim stanovništvom — pobedio je Abdilhadi Krasnić (Abdülhadi Krasniç) iz KDTP-a.
Gradonačelnici bez većine u skupštinama opština
Budući odbornici za skupštine opština takođe su birani u prvom krugu izbora. Njihov sastav, u većem delu opština, ne odražava većinu u korist izabranog gradonačelnika, što bi moglo da se odrazi na njihovu sposobnost da realizuju svoje programe.
Skupštine opština su od velikog značaja za donošenje odluka u opštini, gde brojne odluke zahtevaju odobrenje većine prisutnih odbornika. Decentralizovani sistem vlasti na Kosovu daje opštinama znatna izvršna ovlašćenja, od vodosnabdevanja, preko osnovnog i srednjeg obrazovanja, do održavanja ulica i pružanja primarne zdravstvene zaštite.
Sem Srbice, gde je pobednička stranka, PDK, osvojila 53% odborničkih mesta u skupštini opštine, nijedna stranka — pa čak ni ona koja je pobedila u opštini — nema većinu u skupštinama 27 većinski albanskih opština.
Što se Prištine tiče, izabrani gradonačelnik iz LDK-a, Perparim Rama, sarađivaće sa skupštinom opštine u kojoj je tek 27% članova iz njegove stranke. Oko 52% odbornika dolazi iz redova VV-a i PDK-a (tačnije, 33,56% i 17,74%).
Kada je reč o Peći, 43% odbornika čine članovi LDK-a, iste stranke iz koje je ponovo izabrani gradonačelnik Gazmend Muhadžeri (Muhaxheri), dok oko 37% dolazi iz redova AAK-a i VV-a.
U Mitrovici, gde je PDK izvojevao pobedu nad VV-om u prvom krugu izbora za gradonačelnika, ova druga stranka (VV) ima 30% odborničkih mesta u skupštini opštine, što je samo 9% manje od pobedničke partije.
VV će činiti najveću političku grupaciju u skupštini opštine Prizren, sa oko 28%, dok se iza njega, sa dva procenta manje, nalazi pobednički PDK.
Poražen nakon dva mandata, LDK u Gnjilanu ima najveću grupu, i to sa oko 39% u skupštini opštine. Samoopredeljenje, koje će upravljati opštinom, ima udeo od tek 29% u lokalnoj skupštini.
Šta to beše pandemija
Od 1,2 miliona građana sa pravom glasa u 21 opštini, samo je 38,86% zaista glasalo.
Iako je dnevni broj novozaraženih i umrlih od kovida 19 i dalje nizak nakon poslednjeg talasa u avgustu ove godine, kada je delta soj bio preovlađujuć, vlada je odlučila da na snazi održi neke restriktivne mere radi sprečavanja širenja pandemije. Aktuelnim setom mera zabranjuje se okupljanje više od 30 osoba u zatvorenom prostoru i više od 70 osoba na otvorenom, a svi moraju da daju uvid u potvrdu o vakcinaciji ili negativni test, održavajući pritom fizičko rastojanje od jednog metra.
Međutim, kao i u prvoj rundi kampanje, u oktobru, nijedna stranka koja se takmičila u naredne četiri sedmice nije poštovala mere, a posebno ne fizičko rastojanje i nošenje maske.
Iako se partije povremeno bučno izjašnjavaju o opasnostima proisteklim iz pandemije, profili VV-a, PDK-a, LDK-a i AAK-a na društvenim mrežama prošlog su petka, poslednjeg dana kampanje, bili prepuni objava sa slikama uslikanim na velikim skupovima simpatizera u svim opštinama koje su učestvovale u drugom krugu. Ne samo da je retko ko nosio masku, već su stotine viđene u zatvorenom prostoru, u salama i restoranima.
Nakon zatvaranja birališta širom zemlje, po gradovima su održana tradicionalna slavlja, i to u režiji samih stranaka i njihovih simpatizera, a ponegde i pre nego što je Centralna izborna komisija objavila (CIK) rezultate. Istovremeno, neki od aktuelnih gradonačelnika priznali su poraz iako je brojanje glasova i dalje bilo u toku.
CIK će uskoro objaviti konačne rezultate, a nakon brojanja uslovnih glasova i onih iz dijaspore. Ovo su peti lokalni izbori na Kosovu od proglašenja nezavisnosti; naredni će se održati za četiri godine, 2025.K
Naslovnica: K2.0
Ovaj članak je nastao uz finansijsku podršku “Balkanskog trusta za demokratiju” (Balkan Trust for Democracy), projekta Nemačkog Maršalovog fonda Sjedinjenih Država (German Marshall Fund of the United States) i norveškog Ministarstva spoljnih poslova. Stavovi izneseni u ovom članku nužno ne odražavaju stavove Ambasade Kraljevine Norveške u Beogradu, Balkanskog trusta za demokratiju, Nemačkog Maršalovog fonda Sjedinjenih Država niti njihovih partnera.
