Uoči parlamentarnih izbora, te lokalnih u nekoliko gradova, zakazanih za 30. avgust, tenzije u Crnoj Gori svaki dan rastu. Jedan od gradova u kojem je atmosfera ugrijala do usijanja je svakako Budva.

Protesti koji su postali i nasilni traju od 17. juna, kada su gradonačelnik i gradska vlast odbili da predaju vlast nakon nadglasavanja u lokalnoj skupštini. Već nakon tog prvog vala, policija je procesuirala 54 osobe, a uhapsila 41. Među njima su i smijenjeni predsjednik opštine Marko Carević i predsjednik Skupštine Krsto Radović. 

Protiv Dragana Krapovića koji je u ovom istom sazivu bio predsjednik Opštine prije Carevića, Specijalno državno tužilaštvo je pokrenulo postupak koji je označilo tajnim, a zbog navodnog kriminalnog udruživanja koje je za cilj imalo, navode, stvaranje haosa i blokiranje jedne raskrsnice u Budvi, što tužilaštvo se ocjenjuje kao jedan oblik represije sa državnog nivoa protiv onih koji im se suprostavljaju.

Prema policijskim izvorima, povrijeđeno je devet policajaca, te je nanešena šteta na policijskim vozilima, ali i nekoliko zgrada u Budvi. 

Istovremeno, mediji i građani svjedoče o policijskoj brutalnost.

Cijela atmosfera učinila je Budvu, inače metropola crnogorskog turizma, ove ljetnje sezone mjestom političkih sukoba. 

Policijska brutalnost

Budva je jedan od rijetkih gradova u Crnoj Gori koji je nakon izbora u oktobru 2016. godine, uz minimalnu većinu, pripao koaliciji koju čine Demokratska Crna Gora i savez Demokratski front, partije koje su opozicija na državnom nivou.  

Ova vlast je trajala sve dok njihov odbornik u Skupštini opštine, Staven Džaković, nije promijenio stranu i kao nezavisni odbornik (jer su i odbornici i poslanici vlasnici mandata, a ne partije preko čijih lista su došli na te pozicije), popularno rečeno, „preletio“ kod partija koje podržavaju Demokratsku partiju socijalista (DPS), vladajuća na državnom nivou.

Nakon protesta 17. juna, pred zgradom Opštine Budva pojavilo se i privatno obezbjeđenje koje uz kordone policije već 15 dana određuje ko može da uđe u zgradu Opštine Budva. Odgovarajući na pitanje jednog poslanika o tome otkud privatno obezbjeđenje ispred javne ustanove, premijer Duško Marković, inače iz DPS kao i novi predsjednik opštine Budva, je u Skupštini Crne Gore otkrio da je novoizabrani predsjednik angažovao zaštitarsku firma iz Nikšića, bez da je dao više detalja. 

Tenzije u Budvi se ne smiruju danima, a podgrijava ih policijsko nasilje prema građanima, bacanjem suzavca i prekomjernom upotrebom sile. 

Na desetine slučajeva je snimljeno telefonom i emitovano u medijima i na društvenim mrežama, i sad čak ni unutrašnja kontrola rada policije ne može da zatvori oči pred brutalnošću policajaca koji prebijaju i gaze građane koji ne pružaju otpor. 

Često nasumice, policija je prvih dana protesta u Budvi targetirala sve, i građane i opštinske funkcionere okupljene pred zgradom Opštine, ljude koji su šetali gradom, sjedjeli u lokalima… 

U Hitnoj pomoći i bolnicama su brojni tražili pomoć, među njima i smijenjeni predsjednik Opštine Marko Carević kojem je povrijeđena noga.

Nemirima i smjeni vlasti u Budvi predhodila je odluka o raspisivanju izbora. 

Političke partije koje nisu bliske vlasti, nezavisni intelektualci i dio NVO sektora, pokazali su se iznenađeni odlukom predsjednika Mila Đukanovića, koji je i dalje predsjednik vladajućeg DPS, da skrati za dva mjeseca mandat Skupštini Crne Gore i lokalnim parlamentima, te je smatraju neustavnom.

„Na nama je da ih pobijedimo i to ćemo sa zadovoljstvom učiniti“, kazao je Đukanović, predsjednik države govoreći kao kao lider partije, nakon što su čelnici opozicije odbili da se sastanu sa njim i dogovore datum izbora.

Neki analitičari smatraju da je to Đukanovićev pokušaj da dobije još jedan mandat prije nego što se na jesen pokaže dubina ekonomske krize koja će tek da zadesi državu zbog totalne blokade privrede koja je trajala dva mjeseca, propale turističke sezone, državnih dugova koji su se nagomilali i koji se još gomilaju.  

Zvanične procjene su da će prihodi od turizma biti manji za 40 odsto ali sudeći po praznim hotelima i plažama i po očekivanjima turističkih radnika taj pad će ići do 60 odsto. Nezaposlenost je za 17 odsto veća u odnosu na period prije sredine marta kada je počela kriza, a ove godine nema ni sezonskih radnika. 

Nakon rebalansa budžeta i novih pozajmljivanja predviđanja su da će javni dug porasti na više od 82 odsto BDP-a.

Upozorena iz EU i Amerike

Budva je samo jedan, ali trenutno najveći požar koji Đukanović gasi. Još uvijek se nisu smirili protesti i negodovanja pravoslavnih vjernika okupljenih oko Srpske pravoslavne crkve, a zbog u neslaganja sa Zakonom o slobodi vjeroispovijesti. Litije, zajedničke javne molitve, koje organizuju od početka godine su utihnule tokom mjera zbog pandemije, ali se ponovo bude. 

Nakon posljednjih dešavanja u Budvi, probudila se i međunarodna zajednica. Prve reakcije stigle su iz američke ambasade i delegacije EU. 

Tako je ambasadorka SAD Džudi Rajzing Rajnke, izrazila negodovanje zbog metoda koje vlast koristi u Budvi, pozvajući na dijalog i obavezno izbjegavanje nasilja, ali je izrekla i opomenu DPS-u i Đukanoviću. 

Sličan poziv je stigao i iz Delegacije Evropske unije u Crnoj Gori koji su pozvali na “dijalog” i “mirno i uredno sprovođenje” izbora.  

Važno je podsjetiti da je neposredno prije ovih nemira, Evropska komisija Podgorici uputila takozvani Non pejper, koji je detaljno ukazuje na duboku krizu u sudstvu, brojne neriješene afere, neriješene slučajeve napada na novinare, neustavne odluke i generalno nedostatak vladavine prava u Crnoj Gori. 

„U izvještaju je ponovljeno da su Sudski i Tužilački savjet i dalje pod neprihvatljivim političkim uticajem, što je još jedan od problema kojim institucije i ne pokušavaju da se pozabave”, komentarisali su u svom saopćenju Non paper u NVO Institut alternativa. 

“Predsjednici sudova se uporno biraju na više od dva mandata protivno međunarodnim preporukama. Na čelu Ustavnog suda je izmišljeni “predsjedavajući” sudija što ozbiljno narušava povjerenje u ozbiljnost ove institucije.“

Crna Gora ima status zemlje kandidata koja je otvorila pregovore sa EU u junu 2012. godine. 

Izbori će svakako donijeti neka razrješenja, ali u uslovi u kojima će biti održani će, očekuje se, biti daleko od demokratskih jer od prošlih izbora do danas nije urađena izmjena seta izbornih zakona kojima je ta oblast trebala da se reguliše. 

Da li će izbori biti odskočna daska za konkretnije približavanje tekovinama EU, ostaje da se vidi.K

Naslovna fotografija: Boris Pejović