Dje, më 21 korrik, Kuvendi i Kosovës nuk arriti të konstituohet as pas 50 tentimeve. Që nga seanca e parë konstituive, pas zgjedhjeve parlamentare të 9 shkurtit, deputetët janë grumbulluar çdo 48 orë, vetëm e vetëm për ta dështuar konstituimin e institucioneve.
Që nga seanca e parë e mbajtur më 15 prill e deri tek ajo jubilarja më 21 korrik, prej momentit kur kryesuesi i seancës ka hapur seancat e deri në mbylljen e saj, kanë kaluar mesatarisht 12 minuta për seancë, siç mund të shihet edhe nga kanali zyrtar i Kuvendit të Kosovës në Youtube. Këto 12 minuta në 50 seanca bëjnë 10 orë punë efektive, as një ditë e gjysmë në total, apo më saktë një ditë pune e dy orë e 50 minuta.
Përgjatë kësaj dite pune e dy orë e 50 minuta, secili deputet i Kuvendit të Kosovës ka marrë një pagë bazë mujore prej 1.859 eurosh. Përpos pagës bazë, secilit deputet i shtohet edhe një shtesë për vitet e përvojës së punës, e cila varion nga minimumi 4.65 euro, si në rastin e deputetes më të re të kësaj legjislature, Sala Jashari nga Partia Demokratike e Kosovës (PDK), deri në 302 euro për deputetin Bylbyl Sokoli nga Lëvizja Vetëvendosje (LVV), i cili duket se ka përvojën më të gjatë formale të punës në krahasim me kolegët e tij.
Duke marrë parasysh këto shtesa, paga minimale mujore e një deputeti varion nga 1.859 euro deri në 2.161.09 euro në muaj, megjithatë ka edhe të tillë që kanë raportuar zero vite përvojë pune, siç është rasti i Edona Llalloshit nga LVV.
Për tre muaj vajtje-ardhje në Kuvend, një deputet/e ka marrë minimumi 5.577 euro, e deri në 6.483.27 euro të hyra. Për më pak se një ditë e gjysmë punë për tre muaj. Deri në fund të korrikut për pagat e deputetëve do të jenë shpenzuar mbi 800.000 euro. E rezultati? Zero.
Paga bazë e deputetëve nuk do të ishte problematike nëse ata, pas betimit, do t’i përkushtoheshin punës për t’i përmbushur premtimet ndaj qytetarëve. Ndërkohë, qytetarët që i votuan jetojnë me paga mesatare trefish më të ulëta, përballen me rritje të çmimeve, shtrenjtim të energjisë, ndotje të ajrit dhe një mirëqenie që nuk ka shënuar ndonjë përmirësim thelbësor krahasuar me katër vite më parë. Megjithatë, mbi 800.000 euro janë shpenzuar kot për një institucion dhe për 120 deputetë e deputete, që, për më shumë se tre muaj, nuk kanë marrë asnjë vendim, nuk kanë miratuar asnjë projektligj apo marrëveshje ndërkombëtare.
Para disa javësh, kryeministri në dorëheqje, Albin Kurti, kishte thënë se krijimi i institucioneve nuk është urgjencë dhe se pritja është më shumë mediale sesa një nevojë e domosdoshme. Por çfarë po humb Kosova nga moskonstituimi i institucioneve?
T’i përmendim vetëm disa nga humbjet më të mëdha.
Rreth 111 projektligje të pa proceduara
Në mbledhjen e fundit të rregullt të Qeverisë, të mbajtur më 31 janar 2025, u miratua Programi i Projektligjeve për periudhën 2025–2027, i cili përmban 111 projektligje për t’u miratuar në Qeveri dhe Kuvend, 95 prej të cilave parashiheshin të miratoheshin brenda vitit 2025 dhe 42 prej tyre deri në fund të korrikut 2025.
Ndër to përfshihet projektligji për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit të Punës, që synon përmirësimin e të drejtave të punëtorëve dhe rregullimin më efektiv të marrëdhënieve të punës. Ky ligj nuk është përditësuar që nga viti 2010 dhe ndonëse pjesë e agjendës legjislative që nga vitit 2023, i njëjti nuk është proceduar gjatë qeverisjes së LVV.
Në mesin e prioriteteve është edhe projektligji për ndryshimin e Ligjit për Sigurinë dhe Shëndetin në Punë, i domosdoshëm për përmirësimin e kushteve të punës, veçanërisht në sektorët me rrezikshmëri të lartë si ndërtimtaria. Në mungesë të miratimit dhe zbatimit të këtyre ligjeve, situata në terren është shqetësuese: vetëm në sektorin e ndërtimtarisë, gjatë vitit 2025 kanë humbur jetën 10 punëtorë në vendin e tyre të punës. Ndërkaq më 21 korrik, tre punëtorë të ndërtimtarisë humbën jetën në vendin e punës.
Përveç këtyre, projektligji për Kodin Civil pritej të miratohej si një bazë ligjore që do t’i rregullonte marrëdhëniet civile të qytetarëve, duke sjellë më shumë siguri juridike në transaksionet ekonomike dhe çështjet familjare. Po ashtu, pritej miratimi i projektligjit për Skemën e Ndihmës Sociale, që do ta rishikonte mënyrën e mbështetjes së shtresave të varfëra dhe të margjinalizuara në vend. Ndërkohë, projektligji për Energjinë do të vendoste rregulla të reja në sektorin energjetik, me ndikim të drejtpërdrejtë në sigurinë e furnizimit me energji për qytetarët dhe bizneset.
Përveç këtyre projektligjeve, moskonstituimi i Kuvendit do ta pamundësojë edhe rishikimin e buxhetit qendror për t’i adresuar nevojat buxhetore të këtij viti, si dhe miratimin e buxheteve komunale për komunat që nuk kanë arritur ta miratojnë buxhetin në kohë, siç është rasti i komunës së Prishtinës. Pa një Kuvend funksional, nuk mund të bëhen ndryshime në Ligjin për Buxhetin, ndaj këto procese mbeten të bllokuara, duke penguar financimin e shërbimeve bazë për qytetarët.
Kuvendi është gjithashtu përgjegjës për emërimin e shumë anëtarëve nëpër bordet e institucioneve të pavarura, mandatet e të cilëve tashmë kanë filluar të skadojnë.
Në njërën anë, bllokimi i këtyre projektligjeve, si pasojë e mungesës së Kuvendit funksional, nënkupton jo vetëm vonesa në reforma kyçe, por edhe rrezik të vazhdueshëm për jetën dhe mirëqenien e qytetarëve. Në anë tjetër, nëse krijimi i institucioneve nuk është urgjencë, atëherë përse janë përfshirë kaq shumë projektligje të reja në agjendën legjislative?
Qasje e kufizuar në fondet e BE
Kosova vazhdon të mbetet nën masat ndëshkuese të Bashkimit Evropian (BE) të vendosura në qershor të vitit 2023. Ndonëse BE ka thënë se ka filluar heqjen graduale, gjatë dy viteve të fundit, Kosova ka pësuar humbje të konsiderueshme financiare. Më shumë se 600 milionë euro janë pezulluar ose shtyrë pa një afat të caktuar në projekte të rëndësishme zhvillimore, duke përfshirë infrastrukturën, energjinë, mjedisin dhe sektorin publik. Pa këto fonde, digjitalizimi, modernizimi i infrastrukturës dhe tranzicioni energjetik është ndërprerë për dekadat e ardhshme, çka do të ndikojë gjatë në zhvillimin socio-ekonomik dhe integrimin euroatlantik të vendit. Pa institucione të formuara, dialogu me BE dhe lobimi në kryeqytetet evropiane për heqjen e tërësishme të këtyre masave është joekzistent.
Edhe pse nën masat ndëshkuese të BE, Kosovës i është mundësuar qasja në Planin e Rritjes së BE, duke gëzuar trajtim të barabartë me vendet e tjera të rajonit. Plani i Rritjes për vendet e Ballkanit Perëndimor parasheh investime përmes huave dhe donacioneve deri në gjashtë miliardë euro për të gjitha vendet, gjatë periudhës 2024–2027. Ky plan synon përshpejtimin e harmonizimit të kushteve socio-ekonomike të vendeve të Ballkanit me ato të BE, me qëllim të anëtarësimit sa më të shpejtë. Vendet e Ballkanit janë të obliguara ta miratojnë Agjendën e Reformave, në bazë të së cilës do të bëhet edhe financimi nga BE përmes Planit të Rritjes.
Një agjendë të tillë e ka miratuar edhe Qeveria e Kosovës në tetor të vitit 2024. Kjo agjendë synon të shërbejë si udhërrëfyes strategjik në përmirësimin e qeverisjes, zhvillimin e infrastrukturës, diversifikimin ekonomik, sigurimin e furnizimit me energji, reformat në tregun e punës, forcimin e sundimit të ligjit dhe përfshirjen sociale, krahas reformimit të administratës publike dhe digjitalizimit të shërbimeve publike dhe ekonomisë.
Zbatimi i kësaj Agjende, që bazohet në pesë shtylla — reformat në qeverisje, transformimi digjital dhe i gjelbër, zhvillimi i sektorit privat, zhvillimi i kapitalit njerëzor dhe sundimi i ligjit — parashihet të kushtojë mbi 882 milionë euro. Në qeshor, Serbia mori financimin e parë prej 51.7 milionë eurosh në formë të huave dhe së shpejti pritet të marrë edhe 59 miionë euro si donacion. Në mars, BE ka lëshuar 52.2 milionë euro për Maqedoninë e Veriut, ku 24.5 milionë janë destinuar për buxhetin shtetëror në mbështetje të reformave dhe 28 milionë për projekte infrastrukturore. Po ashtu, në të njëjtin muaj, Shqipëria pranoi 64.5 milionë euro nga BE, prej të cilave 30 milionë janë dhënë si hua për mbështetjen e reformave, ndërsa 34.5 milionë euro do të ndahen për projekte infrastrukturore përmes Fondit të Ballkanit për Investime (FBI).
Por, duke qenë se Kosova ende nuk ka kuvend funksional dhe Plani i Rritjes mbetet i paratifikuar, këto fonde të rëndësishme për vendin mbeten të bllokuara. Dëmi i pezullimit të këtyre fondeve do të jetë afatgjatë, sepse do t’i ngadalësojë reformat strukturore, zhvillimin ekonomik dhe integrimin e vendit në tregun e përbashkët evropian.
Marrëveshje të pezulluara
Në gusht të vitit 2023, Kosova dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës (SHBA) nënshkruan marrëveshjen për masat e sigurisë për informacionin e klasifikuar. Kjo marrëveshje i mundëson Kosovës të shkëmbejë informacione të klasifikuara me SHBA dhe të mbrojë këto të dhëna sipas standardeve ndërkombëtare të sigurisë. Për Kosovën, kjo nënkupton forcim të kapaciteteve për mbrojtjen e sovranitetit dhe integritetit territorial, avancimin e Forcës së Sigurisë së Kosovës (FSK) drejt standardeve të NATO-s, si dhe përfshirje më të thellë në bashkëpunimin rajonal dhe euroatlantik në fushën e sigurisë.
Kjo marrëveshje parashihej të ishte hapi i parë në mesin e hapave të tjerë të bashkëpunimit në fushën e sigurisë dhe mbrojtjes. Në një intervistë më 17 maj 2025, ministri në dorëheqje i Mbrojtjes, Ejup Maqedonci, paralajmëroi nënshkrimin e Marrëveshjes Kornizë të Mbrojtjes për periudhën 2025–2030, e cila pritej të nënshkruhej në Departamentin e Mbrojtjes në Washington më 13 qershor 2025. Kjo marrëveshje “historike”, siç iu referua Maqedonci, do të jetë marrëveshja e parë kornizë e mbrojtjes që nënshkruhet mes Ministrisë së Mbrojtjes së Kosovës dhe Departamentit të Mbrojtjes së SHBA, dhe do të synojë zhvillimin e kapaciteteve mbrojtëse dhe afrimin e Kosovës me strukturat e NATO-s.
Maqedonci udhëtoi në SHBA në vizitë zyrtare në qershor, por marrëveshja nuk u nënshkrua. I vetmi komunikim publik për atë vizitë mbetet shpërndarja e postimit të Ambasadës së SHBA në Kosovë nga Maqedonci lidhur me takimet e tij në Departamentin e Mbrojtjes në SHBA. Sipas informatave, kjo marrëveshje është në pritje të konstituimit të institucioneve para se të mund të nënshkruhet.
Mungesa e institucioneve funksionale ndikon edhe në marrëdhëniet diplomatike, ku Kosova, si një shtet që ende njihet vetëm pjesërisht, ka më shumë se kurrë nevojë për një ministër ose ministre të jashtme fuqiplotë për ta shtyrë përpara subjektivitetin e saj ndërkombëtar. Kjo është edhe më e rëndësishme marrë parasysh faktin që skena globale po përballet me pasiguri të shumta dhe kriza të ndërlidhura, ku pozicionimi diplomatik i Kosovës kërkon qartësi dhe qëndrueshmëri institucionale.
Ky sadizëm parlamentar nuk kufizohet vetëm në shifrën prej 800.000 eurosh të shpenzuara për 10 orë dështim, por me dëmin afatgjatë që po i shkakton besimit publik në institucione dhe në vetë demokracinë. Kur qytetarët shohin se vota e tyre nuk përkthehet as në betim, e lëre më në përfaqësim apo vendimmarrje, fillojnë ta braktisin idenë se përmes politikës mund ta ndryshojnë realitetin e tyre.
Mosfunksionimi i Kuvendit nuk është një krizë e përkohshme; është një mesazh i rrezikshëm që normalizon papërgjegjësinë dhe gërryen legjitimitetin e sistemit demokratik nga brenda. Dhe kur besimi thyhet, nuk ka marrëveshje ndërkombëtare, agjendë reformash apo fonde evropiane që e rikuperojnë lehtë atë.
Imazhi i ballinës: K2.0.
Dëshironi të mbështetni gazetarinë tonë? Anëtarësohuni në “HIVE” ose konsideroni një donacion. 