S`fundmi

Manual për media

Nga - 28.12.2023

Nga K2.0

Në redaksi të K2.0 është më se e zakonshme të diskutohet mes gazetarëve/eve dhe redaktorëve/eve rreth fjalëve dhe termeve që duhet t’i përdorim, që ato të jenë më gjithëpërfshirëse e më të sakta dhe rreth atyre që nuk duhet t’i përdorim për shkak se janë të mbrujtura me paragjykime e diskriminim dhe kështu përforcojnë e mirëmbajnë stereotipe të dëmshme.

Në situata të jashtëzakonshme, por edhe në ato krejt të zakonshme, ekziston një vijë e hollë në mes të përdorimit të një fjale a termi dhe mundësisë për të përçuar qëndrim redaktorial me të. Shpesh një qëndrim të qëllimshëm që mund të nxisë ndryshim të përdorimit të një termi në shoqëri më gjerë, si në rastin kur K2.0 filloi përdorimin e gjinisë femërore të emrave krahas atyre mashkullorë, duke shmangur normën që emri përmbledhës të jetë njëgjinor, përkatësisht mashkullor. Për shembull: gazetarë/gazetare, të rinj/reja. 

Por jo rrallëherë edhe qëndrime redaktoriale që veç mirëmbajnë keqkonceptime bazuar në gjini, etni, besim apo orientim seksual. Për shembull, raportimi mbi një kundërvajtje duke theksuar etninë e personave të përfshirë.

Etnia është vetëm njëri nga terrenet e minuara në këtë kontekst. Politika, historia, kultura, dhe konstrukte të tjera të pushtetit tradicional e ngarkojnë fjalën dhe në vend që të përshkruajë, e bën të gjykojë, të të imponojë se çfarë është e mirë apo e keqe, të të bëjë palë.

Botimi në media shpesh nuk e lejon mundësinë e gjetjes së fjalës apo termit të duhur dhe zhvillimet e internetit e kanë shkurtuar dhe më shumë kohën për të reflektuar mbi të. Shpesh gabohet prej paragjykimeve apo bindjeve që kemi, të pavetëdijshme apo të hapura, prej dëshirës për të tërhequr vëmendjen, prej presionit social apo të tregut.

Në këtë kohë intensive ku informacionet e pasakta dhe të pavërtetuara marrin përmasa virale dhe angazhojnë masa njerëzish të reagojnë në mënyrë emocionale mbi kontekste të mangëta, është gjithnjë e më qenësore të jemi vëmendshëm/me ndaj fjalëve e termeve që i përdorim. Ky udhëzues përpiqet të japë një kontribut në sqarimin e dilemave të tilla. Ai merret me termat, të cilat janë vënë re më shumë se mund të shkaktojnë reagime kundërthënëse qoftë në botë, qoftë në kontekstin tonë në Kosovë. Në disa pjesë, është ndërtuar si një fjalorth atipik. Në pjesë të tjera, është ndërtuar në paragrafë diskursi në lidhje me trajtimin etik të temave të ndryshme. Për ta hartuar, kemi marrë parasysh edhe manualet e stilit të përdorura nga disa medie në gjuhën angleze, si ai i agjensisë Associated Press apo i revistës The Economist, praktikën dhe udhëzuesit e nxjerrë vitet e fundit në Kosovë, por edhe diskutimet publike dhe personale.

K

Ky publikim është pjesë e projektit “Human Rightivism”, i cili financohet nga Ambasada e Suedisë në Prishtinë, që zbatohet nga Fondi për Zhvillimin e Komunitetit përmes Programit të saj Human Rightivism. Pikëpamjet e shprehura në këtë aktivitet nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Ambasadës së Suedisë në Prishtinë.