18 mars 2020

Pashë një shok timin në stacion të autobusëve. Në hajat, ku gjenden platformat e ardhjeve, qeset e plastikës, letrat dhe plehrat e tjera të lehta pluskonin në erë. Çdo gjë dukej e fëlliqur dhe e zymtë, edhe pse e kuqja e zbehtë e dritës së diellit ende shndriste nga horizonti. Një grua qëndronte në mesin e kësaj dhe veç Zoti e di kë dhe çfarë priste.

Shkrepa një foto dhe e postova në Instagram me përshkrimin Apocalypse Now (Apokalipsi Tash).

Foto: Faruk Šehić.

Është mirë të kesh media sociale sepse ato mund të shërbejnë si ditarë virtualë. Shfleton dhe sheh se gjërat asnjëherë nuk ndryshojnë dhe se përherë do të jemi të obsesionuar me kotësira. Kotësirëzat tona të dashura. Dhe shenjat e kiametit në ardhje.

Më vonë dëgjova muzikë pikëlluese. Ishte një bend që quhet Slowdive. Njëra nga këngët e tyre ma kujtoi apokalipsin sepse ka titullin “Falling Snow” (“Dëbora në Rënie”) dhe sepse në tregimin tim “Cortés, the Butcher” (“Kasapi Kortes”) bora bie e hirtë, e kjo është një metaforë për mbarimin e botës. Dy reshje dëbore u përzinë me hirin e Buhenvaldit. Hirin e një krematori.

Dhe ishte dita e parë e ngujimit. Thonë se bota s’do të jetë më e njëjta pas kësaj. Sikur bota të ishte një lloj kokrre graniti e pandryshueshme.

Isha më i interesuar për katalizmat e brendshme. Dëborërat e brendshme me një gri të hirit vullkanik, sikur hiri i një krematori ose i prodhuar nga një fatkeqësi tjetër e madhe. Hiri që bie pafundësisht.

19 mars

Mungesë globale e letrës së tualetit. Na pret një apokalips lugetërish me letra tualeti. Apokalipsi i letrave higjienike. Të gjithë janë shndërruar në lugetër pa e vënë re sepse, natyrisht, përndryshe nuk do të ishin të vdekurit në dy këmbë. Nuk më pengon fare lugatëria. Nuk kam blerë asnjë letër tualeti. Do ta fshij bythën me gjethe, siç kam bërë gjatë luftës. Tekefundit, ujë ka kudo.

20

S’pranoj të grumbulloj ushqime. Kurrë s’më ka pëlqyer mendimi kolektiv. Më parë vdes urie heroikisht, në heshtje, meqë e vetmja gjë që më intereson në këtë jetë është të shkoj kundër masave, edhe nëse kanë të drejtë një miliardë për qind, por të gjithë e dimë se kjo s’ka ndodhur kurrë në të kaluarën.

Po e pres apokalipsin si një dashuri të re në lulëzim e sipër.

21

Po dëgoj këngë pikëlluese dhe melankolike. Mbarimi i botës duhet ta ketë një uverturë. Në tregimin tim “A Clock of Flesh and Blood” (“Një Orë prej Mishi e Gjaku”), unë i përmendi apokalipset e së ardhmes dhe gatishmërinë time për të mbijetuar nëse diçka e tillë ndodh. Tregimi përfshihet në një libër të botuar në vitin 2018. Kam shpërndarë një pjesëz të këtij tregimi në mediat sociale. Desha ta bëja të ditur se më pëlqen proza profetike si shkrimtar. Dhe se më pëlqen saktësia profetike e fjalëve të mia të sajuara. Kam shpresë që do të jem profetizues i dobët.

Gjithashtu kam përdorur mediat sociale për t’i shprehur shqetësimet e mia, meqenëse tregimi ndjek atë se si realiteti rrezikon të më tejkalojë dhe ta eklipsojë një novelë pasapokaliptike që po e shkruaj tash e sa vjet.

22

Sarajeva është e shkretë sikur të gjendej në dheun e gjërave të mbetura. Ngujimi e ndikon edhe mendjen, edhe zemrën e njeriut. Frika gjëllin kudo, sikur mikroorganizëm. Sot është dita e parë e orës policore. Për momentin kemi dy armiq: shtetin tonë që mezi pret të na burgosë dhe kiameti i lartpërmendur në nivelin mikro.

Foto: Faruk Šehić.

Do të vazhdoj të dëgjoj këngë pikëlluese që të jem sa më i përgatitur për gjërat që po vijnë. Po e pres reshjen e dëborës së hirtë posa dielli të arrijë në zenit.

23

Të mbuluara me maska, fytyrat e grave në rrugë marrin një gjurmë erosi.

Ndërsa shëtisja nëpër Marijin Dvor, një grua doli nga furra të cilën po e kaloja dhe u shikuam në sy. Më dukej e njohshme. Ajo eci në anën e kundërt dhe unë u ktheva për të shikuar se mos e njoh. E pashë atë duke më shikuar mua pasi ishte kthyer vetë. U zhdukëm në drejtimet tona.

Mbase kurrë nuk do të shihemi më. Por, bukuria e atij çasti më përcolli për një kohë të gjatë pasi u ktheva në banesë, duke e ndier botën e jashtme që më bën presion sepse s’jam shndërruar ende në lugat dhe nuk e kam ndërmend.

24

Kjo është dita kur kujtoj të gjitha qytetet e rëndësishme për mua, aty ku gjenden shtëpitë e të dashurve të mi. Vërej se ka shumë njerëz që i dua në një mënyrë apo tjetrën anembanë globit. Sidoqoftë, kurrë nuk e kam parë veten si ndonjë njeridashës, edhe pse ua kam shpëtuar jetët njerëzve gjatë luftës. Atë e kisha për detyrë.

Kryesisht po u referohem këtyre qyteteve: Poznanji, Berlini, Zagrebi, Bosanska Krupa, Beogradi, Stambolli dhe sërish Poznanji dhe Berlini. Dhe kam në mendje shumë e shumë qytete e qyteza të tjera. Uzhica, për shembull. Ose Tuzlla.

Tash, të gjitha qytetet janë fizikisht larg njëra-tjetrës.

Në teorinë e origjinës së saj, realiteti ynë është sikur gjithësi dinamike e portretizuar në trajtë të një tullumbaceje duke u fryrë. Sa më shumë fryhet, aq më shumë largohen galaktikat nga njëra-tjetra. 

Pra po rritet largësia mes qyteteve.

Qytetet janë galaktika ku gjendemi të mbyllur në banesat dhe shtëpitë tona. Përmes dritareve, ne mund të shohim trupa të tjerë qiellorë duke kaluar fishkëllimthi sikur të ishim dy trena që kalojnë me shpejtësi të plotë në binarë paralelë. Kur i hapim dritaret na përshëndet një afsh përcëllues i ajrit kozmik (i fryrë nga një trup qiellor që kalon pranë), ndërsa ora policore mbetet në fuqi jashtë.

25

Sikur të isha në Kopshtin Botanik të Poznanjit gjatë Vjeshtës së Artë Polake. Ogród Botaniczny, kështu shkruhet në polonishte.

Sikur të hanim babeczka e szarlotka, të pinim kafe dhe ta shikonim një tufan të ngrohtë duke e drithëruar barin që rritet natyrshëm në kodrat e Baltikut në Sopot. Sopoti gjendet mes Gdanjskut dhe Gdinjës. Në skajin e majtë, afër Gdinjës, shkëmbi i Orlovos ngritet në fund të një plazhi të pafund ranor. Përplot me pisha, e gjithë kodra përbëhet prej rërës së imtë baltike.

Këto janë apokalipset e mia të parapëlqyera, ato që kalohen në Kopshtin Botanik, ku ushqejmë peshq të vegjël me toptha të verdhë e të kuq që i kemi blerë për një zlloti.

Syprina e liqenit artificial e mbuluar me zambakë uji trazohet nga krapat prusianë që hanë kokrrat e verdha dhe të kuqe. Kjo ta jep një buzëqeshje, një buzëqeshje që mund ta shikoj pafundësisht pa u lodhur aspak.

26

Qyteti është i heshtur sikur film pa zë. Nisem të shkoj në shitoren Bingo të Qendrës Tregtare Alta. Hyrja është në tunelin nëntokësor të garazhit. Ka fare pak njreëz. Askush nuk ka kuptuar se ky është vendi ideal për të bërë blerje apokaliptike. Raftet janë plot me prodhime të gjithfarshme. Çdo gjë është pastër si loti. Shitëset dhe arkëtarët mbajnë maska, mburoja fytyre dhe dorëza gome, siç kërkohet. Konsumatorët janë të qetë dhe gjithashtu mbajnë maska e dorëza. Një këngë e ngadaltë verore dëgjohet në sfond. Të gjithë veprojnë normalisht, duke e bërë gjithë situatën të duket tepër surreale.

Foto: Faruk Šehić.

Jemi mësuar shpejt me anormalitetin e kontrolluar. Nuk pashë lugetër në supermarket. Raftet me letra tualeti ishin të mbushura.

27

Po e ngas bicikletën përmes qytetit ku qytetarët respektojnë heshtegun #stayhome (#rrinshpi). Në rrugë po ashtu nuk ka shumë njerëz më të vjetër se 65 vjeç. Është ftohtë dhe era më jep flakaresha në fytyrë. Dikush i thithi njerëzit nga realiteti për t’i mbyllur në një limb prej të cilit duket se nuk mund të ikin. Vetëm disa prej tyre qëndruan për të qenë dëshmitarë të faktit se ky qytet dikur përballoi rrethimin më të madh ushtarak në historinë e luftimit modern, pra gjithsesi do ta tejkalojë rrethimin e vënë nga një armik i padukshëm.

Heshtja është e pareshtur. M’i kujton fashat që lajmëronin kreshendo të vrullshme të këmbësorisë e artilerisë, nëse i shohim armët e të gjitha kalibreve si instrumente të orkestrës filharmonike të armikut.

Një ditë e paemërt

Në këtë ditë të paemërt, si zakonisht, ngava biçikletën deri në Ilixha dhe u ktheva — 20 kilometra në total. Është ditë sikur gjithë të tjerat. Zgjohesh herët, vlon kafenë në xhezve dhe nis apokalipsi i kontrolluar.

Foto: Faruk Šehić.

Doli një sport i ri mes njerëzish: numërimi i të infektuarve, të shëruarve dhe të vdekurve në vend. Më kujtohet që ky sport luhej edhe gjatë luftës, edhe pse ishte një sport olimpik që na pikëllonte më shumë atëherë. E luanim para radioaparateve duke i dëgjuar folësit seriozë që jepnin lajme nga radiostacioni kombëtar. Kjo përmendet në tregimin “Women’s War” (“Lufta e Grave”), të cilin e shkrova posaçërisht për versionin në anglishte të librit “Under Pressure” (“Nën Trysni”).

Shpeshherë ndodh që kam shkruar diçka për një gjë dhe nuk kam nevojë ta bëj sërish.

Sporti i njehjes trishtyllore do të vazhdojë. Qëllimi nuk është të mbërrihet fundi i pandemisë, por të ndillet një dozë ditore e frikës në zemrat tona, ose kurdo ta ndiejë personi.

Njerëzit duan të frikohen, andaj shikojnë filma horror. Sidoqoftë, është gjë e pakëndshme kur realiteti shndërron botën në një film horror.

Një ditë e rrumbullakët sikur superhënë

Atë ditë i pashë dy murgesha që i jepnin qese me ushqim një të pastrehu që jeton në trotuar të Rrugës Ferhadija me një qen të madh. Patën një bisedë të këndshme dhe u rrezatonin buzëqeshjet. Ika para se të ndaheshin, por ajo pamje ma dha një gëzim dhe shpresë për mirësinë. Përbrenda shndrisja sikur një poç njëmijëvatësh.

28

Shumica e njerëzve tash janë Agjenti Smith, kurse një pakicë janë Neo. Smith-ët punojnë për paranojë, për histeri, për frikë kolektive dhe për neurozë kolektive. Neo-t janë të pafuqishëm. Zëri i tyre i arsyeshëm mbytet nën thirrjet e përçartura për të ndenjur në shtëpi. Zëri i tyre mbizotërohet nga zëri i atyre që spiunojnë për fqinjët e tyre të parë dhe për familjarët, sikur në regjimin terrorizues të Stalinit, duke i mbikëqyrur shkeljet më të vogla që gjenden në Kodin e Sjelljes të COVID-19, autorët e të cilit janë marioneta gjysmanalfabete të partive që drejtojnë Njësitin e Mbrojtjes Civile.

Këngës “I Don’t Like Mondays” (“Nuk më Pëlqejnë të Hënat”) i ka humbur kuptimi.

29

Shkova për peshkim në lumin Krivaja. I zura gjashtë, i lëshova tre. Kur mbërrita buzë lumit e hoqa maskën dhe menjëherë harrova marrëzirat e Sarajevës.

Foto: Faruk Šehić.

Fuqia shpëtimtare e peshkimit dhe soditjes së ujit, i rrethuar me një lloj tjetër të qetësisë, të ndryshme nga ajo e panatyrshmja që gjendet në një qendër urbane, është e tillë që më bëri t’i them vetes çfarë Leonard Kohen i tha vetes disa ditë para vdekjes: “Jam gati të vdes”.

30

Pas disa muajsh, të gjithë do të jemi hipi. 

Globetrotter (dikush që udhëton anekënd botës) është fjalë e vdekur.

31

Jashtë bie borë. Michael Stipe këndon “Ashes to Ashes” (“Nga Hiri në Hi”). Është rimë, dëbora dhe hiri. Vendos linkun për këtë ripërpunim jashtëzakonisht të bukur me zërin jugor të Karen Elson-it.

Ky apokalips i kontrolluar ma ka shtuar pëlqimin për muzikën. Ma jep ngushëllimin që e gjeja në raki. Në dehjet e pafundme që bëja në klube xhezi, në kafene dhe në gjithfarë llumi.

1 prill

Tingulli i rrotave të valixheve është shuar jashtë dritares sime dhe në rrugët e shumicës së qyteteve të botës.

2

Era e Krivajës m’i shpon hundët.

4

Piva espreson e parë pas 17 ditësh dje. Mos të kisha qenë kaq i turpëruar do të kërceja nga gëzimi. Në vend të kësaj vetëm qesha dhe e shijova. Telashet e njerëzve të bardhë.

5

Epoka e kyçeve të thara.

7

Dje mbolla disa fara të barit të bletës (Melissa officinalis) dhe të specit të Etnës. Tash duhet të kem durimin e Budës. Çdo mëngjes shikoj se mos kanë mbirë, paçka se e di që asgjë nuk do të mbijë para 20 ditësh. Mezi i pres mugujt.

9 — 11

Kjo është lufta e parë botërore somnabuliste që i kërkon qytetërimit njerëzor të rrijë kot në shtëpi. Kjo s’do t’i pëlqente Luftës së Tretë Botërore.

Çdo herë që dëgjoj kumbimin e sirenës së ndonjë ambulante në rrugë më bjen të shkoj te dritarja, t’i hap perdet dhe të shoh çfarë po ndodh, por nuk e bëj kurrë. Vetëm e lë sirenën të shpërhapet në labirintin e ndërtesave të periudhës austro-hungareze, e cila rri mbi një furgon të Qendrës Klinike.

12

Duke peshkuar në Lumin Krivaja afër Sollunit. Gjendem në një urë të pezulluar që lëkundet goxha shumë nëse je fillestar në ecjen përgjatë urave të varura. Duhet të kapërcehet disa herë për t’u mësuar me të, në mënyrë që të ecësh pa lëkundjet e parehatshme.

Foto: Faruk Šehić.

Peshqit janë gati të shfaqen, por nuk kafshojnë. Karremat nën grep i kanë te hundët por nuk afrohen. Shoh ujin duke bërë valë. E ngreha lehtë, sepse nuk më pëlqen të tërheq me dhunë kur peshku kafshon. Kapa një mlysh të mirë.

Në fillim nuk dija se a është njilë a mlysh. Shpresoj që është njilë. Është kënaqësi ta kapësh sepse gjithmonë lufton dhe kurrë nuk heq dorë. Madje kërcen nga rrjetat, ato me shufër metalike që përdor për t’i nxjerrë peshqit. Vetëm amatorët kapin me shkop peshkimi. Megjithatë, më duhet të pranoj se e bëj vetë herë pas here. Të mbërthen adrenalina e peshkatarit dhe e harron rregullën: peshku ka tendencë të bie nga grepi kur e tërheq në atë mënyrë dhe ndonjëherë mund të të thyhet maja e shkopit.

Peshku im po bën luftë të madhe, por këndi im nuk është i përshtatshëm. Po gjuaj nga një urë tri ose katër metra të lartë, pra kam vështirësi ta vlerësoj pozitën time. Kur peshkoj prej pozitës së zogut e kam të vështirë të shoh prenë duke shkuar poshtë, duke e parë prej një pozite vertikale. Papritur, peshku nis të shkojë drejt burimit me fuqi të plotë. E lë të notojë aq sa do. Shkopi lakohet dhe dridhet nga forca e tij. Sa më e butë të jetë, aq më i lodhur është peshku.

Foto: Faruk Šehić.

E josh peshkun në anën tjetër të bregut. Është më larg, por mund ta nxjerr më lehtë andej. Amatorisht e nxora peshku nga uji drejt bregut. Është rreth një metër lart. Prapë, jam tepër larg dhe vendos ta tërheq në urë. Sukses. E heq nga grepi me dara duke e mbajtur me dorën e djathtë dhe vrapoj 200 metra poshtë lumit ku kisha lënë pajisjet e mija, sepse doja ta fusja mlyshin në rrjetën mbajtëse. Kam dëshirë t’i mbaj peshqit të gjallë sepse kurrë nuk e di nëse do ta lëshosh. Përndryshe, nëse është i ngordhur dhe ke vetëm një, nuk mund ta lëshosh, nuk mund ta lëshosh në ujë një peshk të ngordhur.

Tërë dita na shkon duke peshkuar. Dielli është i fortë, gjethet ende të mbështjella me çadërza të gjelbra. Krivaja është jeshile, pothuajse me ngjyrë emeraldi. Ndërsa isha në urën e pezulluar, shoku ynë nga Solluni kapi një sallmon Danubi katërkilogramësh. Pas një lufte disaminutëshe, ai e nxori, bëri një foto me bukuroshin dhe e lëshoi.

Para asaj, në anën e epërme të lumit, shoku im peshkatar m’i tregoi vendet ku gjendeshin dy peshq. Thellësia e rrjedhës ishte më pak se 30 centimetra. Vendet ku dalin shihen lehtë sepse gurthët janë tërësisht të bardhë aty, kurse gurët e tjerë janë të kafenjtë.

Peshqit janë zen dhe uji është zen. Drurët, bari, lulet, zogjtë, çdo gjë është zen. Si dhe drithërimi kozmik kur sheh librin e jetës të hapet para teje në mënyrën më themelore të mundshme. Jam infektuar me këtë drithërim që kur isha katër vjeç kur Mirdal Terziqi më kishte mësuar të notoja në Ishullin e Patës mes dy urave në qendrën e qytetit të Bosanska Krupës.

Tërë dita na shkoi duke peshkuar. Kapa një freskor, një mlysh dhe një salmon Danubi. Të tre i lëshova në lirinë ujore. Çfarë kënaqësie është t’i nxjerrësh peshqit nga rrjeta mbajtëse. Të duket se e dinë që do të jenë të lirë pas pak. Shkunden aq fort sa mezi mund t’i mbash. Pastaj i lëshon dhe shkojnë me shpejtësi në thellësitë jeshile, duke lënë pas valë që shpejt shndërrohen në fashë.

13

Zbulova milingona në banjo dhe në kuzhinë. Banjoja është tranziti i tyre për të arritur në kuzhinë. Para ca kohësh ato u shfaqën dhe u zhdukën në mënyrë misterioze.

Këtë herë interpretoja dukjen e tyre ndryshe, mbase si ogur i ligësive që presin të vijnë. Sidoqoftë, nuk iu nënshtrova katastrofizmit. Përkundrazi, derdha pak sheqer të papërpunuar të kafenjtë të cilësisë së lartë në dollapin e erëzave.

Duke hapur derën e dollapit, e shoh grumbullin duke u zvogëluar. I ushqeva milingonat në kohë apokalipsi. Shpresoj që kjo të kontribuojë në numëruesin e bëmave të mira dhe të këqija. Të mirat duhet t’i kapërcejnë të këqijat.

Milingonat ende janë aty. Edhe sheqeri. Dhe apokalipsi i kontrolluar nuk ka të ndalur.

14 prill 2020

I mbusha 50 vjeç për herë të parë në jetë. Këtë moment e shoh si arritjen më të madhe të jetës sime, duke pasur parasysh qysh ishte jeta në luftë dhe pas saj.

Gjatë luftës, jeta nuk kishte as vlerën e një aspre, por çmimi i saj nuk ishte edhe aq i madh në vitet e pasluftës.

Barku im s’është i rrumbullakët. Flokët po më bëhen të rrallë, po, por gjithë kanë qenë kështu. Fizikisht jam mirë, nuk marr hapa. Nuk kam nisur të vesh jelekë. Në mëngjes nuk çohem, por kërcej nga krevati, sikur këmbët e mia të ishin susta.

Vetëm më duhet të ngjitem në Kilimanxharo dhe të lundroj në Nil.

Nisi të bie borë, por nuk ka diell dhe ai nuk është në zenit. Apokalipsi i vërtetë shtyhet deri në njoftimin e radhës, duke e bërë këtë fjali të tepërt: “Dëbora gri të bie si hiri nga Buhenvaldi”.

Imazhi i ballinës: Faruk Šehić.