Java e fundit e majit dhe fillimi i qershorit të këtij viti i gjeti dhjetëra gazetarë/e, kameramanë/e, fotoreporterë/e e punëtorë/e të tjerë/a medialë/e ballë për ballë me dhunën dhe sulmet më të ashpra fizike e verbale në vitet e fundit në Kosovë. Kthimi i skenave të dhunës në pjesën veriore të vendit, i vuri gazetarët/et në mes të forcave të rendit dhe protestuesve që me sulmet e tyre i shënjestruan edhe gazetarët/et, pos ushtarëve të KFOR.

Çka ndodhi saktësisht me gazetarët/et në një javë sulmesh në veri?

Që para orës 07:00 të 29 majit, nëntë televizione me shtrirje kombëtare në Kosovë dhe shumë agjenci lajmesh e portale dërguan nga një ekip të përbërë prej dy-tre vetash në tri komunat me shumicë serbe — Leposaviq, Zveçan e Zubin Potok për ta përcjellë vazhdimin e protestës së serbëve lokalë nisur më 26 maj. Ata po protestonin kundër hyrjes së kryetarëve të sapozgjedhur shqiptarë në ndërtesa të këtyre komunave. Këta kryetarë fituan zgjedhjet e 23 prillit, të cilat u bojkotuan me të madhe nga serbët lokalë.

Gazetarët/et u gjendën mes forcave të misionit të NATO në Kosovë, KFOR dhe numrit të madh të protestuesve serbë, të mllefosur me situatën. Përderisa në Leposaviq dhe Zubin Potok, pjesa më e madhe e ditës kaloi kryesisht qetë, në Zveçan atmosfera ishte armiqësore dhe e rrezikshme si për gazetarët/et, ashtu edhe për ushtarët e KFOR, 30 prej të cilëve u plagosën. Të lënduar pati edhe protestues serbë. 

Bashkë me kolegë nga Euronews Albania dhe Top Channel mbërritëm në Zveçan në mesditën e 29 majit, për ta mbuluar situatën e tensionuar. Veturën me targa nga Shqipëria, që kishte të ilustruar një shqiponjë në të, e parkuam prapa ndërtesës së komunës. Këtë e bëmë me mendimin që rreth 50 ushtarë të KFOR, që pamë në 20 metra distancë nuk do të lejonin të ndodhte asgjë nga 10 të rinj serbë me maska, që qëndronin në katin e dytë të ndërtesës, duke drejtuar fyerje të vazhdueshme drejt nesh.

Megjithatë, brenda pesë minutave u alarmuam nga pamjet që i kishin kapur kolegët e tjerë në kamera ku vetura jonë ishte vandalizuar dhe dhunshëm i ishin hequr targat. Duke e larguar veturën nga aty, disa shishe na fluturuan mbi koka bashkë me thirrjet dhe kërcënimet për t’u larguar nga Zveçani, që vinin nga persona të maskuar që qëndronin para ndërtesës së komunës së rrethuar nga KFOR. Atmosfera e tillë armiqësore i përcolli dhjetëra gazetarë/e gjatë gjithë kohës. Në raste tjera të dëmtimit të veturave u shkruan mbishkrime nacionaliste me katër “C”, që si simbol nënkupton “Vetëm bashkimi i shpëton serbët” dhe me simbolin e agresionit rus kundër Ukrainës, “Z”.

Pasdite, kur KFOR vendosi të ndërhyjë për ta larguar turmën e dhunshme nga vendi ku ishin mbledhur para ndërtesës së komunës, gazetarët/et u gjendën në mes të të dyja palëve. Teksa ushtarët e KFOR mbroheshin me pajisjet e tyre nga mjetet si gurë e koktej molotovi, që hidheshin në drejtim të tyre, gazetarët/et nuk patën asnjë mjet mbrojtës, madje as maska të thjeshta për gazin lotsjellës. 

Një kafene në mes të protestuesve dhe forcave të rendit u bë streha e gazetarëve/eve për t’i shpëtuar dhunës që nuk u ndal për gati një orë. Brenda saj u strehuam mbi 40 gazetarë/e, shumica prej nesh shqiptarë dhe më pak se 10 serbë. Me qetësimin e ngadalshëm të situatës, gazetarët/et serbë/e u larguan duke na ofruar edhe neve që të shkojmë me ta. Megjithatë, për sigurinë tonë shumica vazhduam qëndrimin në kafene, nga dritaret e së cilës shiheshin vazhdimisht persona të maskuar që dilnin nga kthinat e banesave për të vazhduar sulmin ndaj KFOR. 

Ndërkohë dhe me rrezikun e gjuajtjeve nga këta persona, së paku tri herë dolëm për të kërkuar nga KFOR krijimin e një korridori të sigurt për largimin e ekipeve. Por, ata nuk e morën asnjëherë përgjegjësinë për sigurinë e gazetarëve/eve duke na thënë që mund të shkonim kah rruga ku prisnin personat e maskuar.

Pas tri orësh qëndrimi brenda, pronari i lokalit e mori përgjegjësinë për të na shoqëruar mua dhe rreth 30 gazetarët/et e tjerë që ishim aty deri të veturat tona. Ecja ishte e shkurtër, rreth pesë minuta, por e sikletshme teksa shoqërohej me sharje e fyerje nga persona me maska e pa to.

Një anëtar ekipi medial, pasi hyri në objektin e komunës që ruhej nga policia e Kosovës, mbeti i ngujuar deri në mesnatë vetëm për ta gjetur të nesërmen veturën e thyer e të vandalizuar në qendër të qytezës.   

Atmosfera frikësuese vazhdoi edhe të nesërmen, më 30 maj, kur Asocacioni i Gazetarëve të Kosovës (AGK) regjistroi tetë raste të sulmeve të ndryshme ndaj gazetarëve/eve dhe punëtorëve/eve tjerë/a medialë/e. Edhe pse, me kalimin e ditëve dhe zvogëlimin e numrit të protestuesve, sulmet u rralluan, mjedisi nga raportojnë gazetarët/et vazhdon të jetë krejt i pasigurt.

Nga 29 maji deri më 2 qershor, AGK ka regjistruar 21 raste të sulmeve serioze kundër medieve në katër qytetet veriore, Leposaviq, Zubin Potok, Zveçan dhe Mitrovicë e Veriut. Sulmet kanë qenë të natyrave të ndryshme, nga ato fizike si sulmi ndaj një ekipi të RTV21 në Mitrovicën e Veriut deri tek thyerja, vandalizimi, shkatërrimi e djegia e tërësishme e veturave, si në rastin e Tëvë1.

Pasiguria e gazetarëve/eve duhet adresuar

Situata e pasigurt në të cilën u gjendën gazetarët/eve e punëtorët/et e tjerë/a medialë/e gjatë kësaj një jave i bën përgjegjës disa akterë.

Fillimisht, është e domosdoshme që Policia e Kosovës të tregohet më proaktive në kontakt me AGK, drejtuesit e medieve dhe mbi të gjitha gazetarët/et në terren për të ndihmuar dhe ofruar një ambient të sigurt të raportimit. Varësisht prej terrenit, që nuk është i njëjtë në asnjë komunë, një perimetër i caktuar që do të sigurohej nga policia për raportim do ta ndihmonte zhvillimin e papenguar të punës për gazetarët/et. 

Ndërkohë, në një situatë të rënduar, ku vetë KFOR tha se në Zveçan kishte grupe kriminale që plagosën 30 ushtarë, KFOR shpërfilli çdo lloj kërkese për të mbrojtur gazetarët/et, edhe pse e kishin marrë përgjegjësinë për të ofruar siguri në të tri qytetet.

Sulmet treguan nevojën urgjente që organet e sigurisë të hartojnë e zbatojnë një strategji për ofrimin e sigurisë për gazetarët/et kur raportojnë në situata të tilla, sikurse edhe nevojën për trajnime për ekipet e gazetarëve/eve kur ballafaqohen me vështirësitë e të raportuarit në një ambient të rrezikshëm. 

Kjo situatë, po ashtu, duhet të shërbejë si mësim edhe për mediet që të ndërmarrin një varg masash që do ta bënin raportimin e ekipeve të tyre në terren më të sigurt. Së pari, është e domosdoshme që ekipet të identifikohen si gazetarë/e duke bartuar kartelat apo shenja dalluese gjatë gjithë kohës në një vend të dukshëm. Së dyti, vandalizimi dhe djegia e kaq shumë veturave të medieve, që u përdorën si mjete transporti për punë, ka treguar që në raste të tilla është më i preferueshëm udhëtimi më diskret, me vetura që nuk bartin logo të super-dukshme. Udhëtimi me taksi lokal është gjithashtu i rekomanduar dhe e shton sigurinë. 

Ndërkohë, në rastet kur kjo është e mundshme, redaksitë duhet të dërgojnë ekipe në të cilat së paku njëri nga anëtarët ka përvojë dhe e njeh terrenin në komunat veriore. Caktimi dhe dërgimi i ekipeve — të cilët nuk kanë raportuar më parë nga një terreni i tillë — për të raportuar për tensionet e dhunshme në veri, i ka vënë ata në rrezik serioz për shkak të navigimit të gabuar të terrenit. E përderisa AGK është në përpjekje të vazhdueshme për të siguruar donacione nga jashtë për pajisje mbrojtëse për gazetarët/et, përgjegjësi e redaksive mbetet që t’u ofrojnë ekipeve minumimin e paiisjeve të domosdoshme, duke përfshirë maska dhe jelekë të dukshëm, që shkruajnë “PRESS” [MEDIA]. 

AGK, si organizatë që avokon edhe për sigurinë e gazetarëve/eve, do të bashkëpunojë me organizatat partnere për t’u ofruar gazetarëve/eve dhe punëtorëve tjerë medialë edhe trajnime me ekspertë ndërkombëtarë, e që do t’u ndihmojnë atyre t’i ndërmarrin veprimet e duhura për të raportuar, duke qëndruar të sigurt. 

Krejt në fund, ajo çka u pa gjatë një jave sulmesh drejt gazetarëve/eve në veri — ishte solidariteti ndër-medial, me mediet që lanë garën në Prishtinë dhe ndarjet etnike, për të qenë afër njëri-tjetrit, për të ndihmuar e koordinuar në përpjekjen për të raportuar profesionalisht nga terreni sfidues.

Imazhi i ballinës: Xhemajl Rexha.