Në një moment të diskutimeve globale për të drejtat e grave dhe me nevojën për t’u ballafaquar me ngacmimin dhe dhunën ndaj grave në të gjitha nivelet e shoqërisë, artistja Jimini Hignett po e lufton betejën e saj nëpërmjet artit, duke trajtuar temën komplekse të shfrytëzimit seksual. Në ekspozitën “Handle With Care”, e hapur në hapësirën e re të K2.0 deri më 4 dhjetor, Hignett i thekson përvojat e grave që i kanë mbijetuar trafikimit seksual dhe prostitucionit.

“Handle With Care” është një hapësirë ku dhuna është e shpërndarë. Për të hyrë në dhomë duhet të shkelni në një tepih të cilin e krijoi artistja partnere Patricia Kaersenhout bashkë me gratë që i kanë mbijetuar trafikimit. Është i përbërë nga teshat me ngjyra të kuqe që i ka mbledhur prej këtyre grave. Kur hyn në hapësirë dhe e shkel këtë tepih, të kaplon një ndjenjë e sikletshme. “Këtë e bëjmë çdo ditë, i shkelim të drejtat e këtyre grave”, tha artistja në hapjen e ekspozitës që u mbajt me 20 nëntor.

Rreth dhomës, disa qese të letrës i vëzhgojnë vizitorët nga lart, afër tavanit. Këto qese të letrës, në të cilat janë të pikturuara fytyra, janë vetëportrete që i kanë bërë të mbijetuarat që janë intervistuar nga Hignett gjatë hulumtimeve afatgjate të saja, për çështjen e prostitucionit dhe trafikimit njerëzor. Nëpërmjet katër videove të instaluara nëpër dhomë, vizitorët mund t’i dëgjojnë akterët e ndryshëm që i transmetojnë historitë e dhunës dhe shfrytëzimit seksual me të cilat janë ballafaquar – shumë prej atyre intervistave i ka bërë vet Hignett.

Hapja e “Handle With Care” u shënua me performimin e “Monologjet e Prostitucionit”, ku tri aktore i ndanë tri dëshmi të ekstraktuara nga këto intervista të kryera nga Hignett me gratë që i kanë mbijetuar trafikimit, gjatë hulumtimeve të saja në pesë vitet e fundit.

E ndikuar shumë nga vitet kur jetoi në Amsterdam, që njihet për Red Light District, ku gratë ofrojnë shërbime seksuale dhe e ekspozojnë veten prapa dritareve ditë e natë, Hignett jep çfarëdo argumente që janë të domosdoshme për ta ndalur bisedën për “punën e seksit”.

Gjatë ekspozitës së saj që ka udhëtuar nëpër vende të ndryshme, perspektiva e artistëve ndaj prostitucionit dhe trafikimit njerëzor shpeshherë e ka nxitur një diskutim më të madh rreth çështjes së kriminalizimit vs legalizimit të prostitucionit.

Në mesin e luftës për të drejtat e grave, avokuesit gjithashtu po pretendojnë për nevojën për t’i mbrojtur ‘të drejtat e punëtorëve të seksit’, nëpërmjet formave të ndryshme të rregullimit, si në punë të tjera. Është terminologji që Hignett nuk e pranon. Ajo e identifikon veten si mbështetëse e shfuqizimit në bisedën e gjërë për rregullimin apo legalizimin e prostitucionit dhe i sheh termet si ‘puna e seksit’ apo ‘punëtore e seksit’ si eufemizëm për atë që ajo e konsideron si një rezultat të dhunës dhe abuzimit të pushtetit në forma të ndryshme.

‘Handle With Care’ është sjellë në Kosovë me mbështetjen e Ambasadës së Holandës dhe në partneritet me Alter Habitus. Brenda programit, më 4 dhjetor planifikohet të mbahet një natë e poezisë, në natën e mbylljes.

Para hapjes, K2.0 u takua me Hignett për të biseduar për shfrytëzimin seksual dhe industrinë e seksit në kohët bashkëkohore.

Foto: Majlinda Hoxha / K2.0.

K2.0: Çfarë ju nxiti të punoni rreth prostitucionit dhe trafikimit njerëzor?

Jimini Hignett: Unë jetoj në Holandë; dhe Holanda, specifikisht Amsterdami, e ka një imazh në botë si flamurtar për prostitucion të legalizuar, dhe ligje liberale dhe gjithçka lidhet me seksin e legalizuar, drogat e legalizuara etj.

Isha e mendimit se kjo i bënte shumë dëm botës duke e promovuar këtë si politikë të suksesshme — sepse unë nuk mendoj se është politikë e suksesshme — dhe shumë pak artistë ishin që po bënin punime artistike për prostitucionin në mënyrë kritike. Në të kaluarën pati shumë punime artistike që e shfaqën prostitucionin si diçka boheme dhe të mirë, si të paturpshme dhe kështu desha ta neutralizoja këtë.

Duke marrë parasysh pozitën time sa i përket lokalitetit, Amsterdamit dhe pozitën time sa i përket gjinisë, duke qenë grua, e kuptueshme është që e kam trajtuar këtë.

Unë punova si vullnetare në një strehimore në Amsterdam për gra që janë trafikuar, që janë gjetur nga policia, apo që janë arratisur dhe janë gjetur nga policia. Unë isha ‘shoqe e krizës’, për gra që kanë qenë aty për një kohë shumë të shkurtër dhe ende kanë frikë të dalin. Ato nuk e flasin gjuhën, vetëm rrinë të ulura dhe të traumatizuara në dhomat e tyre… Dilnim për shëtitje të shkurtëra, apo për të shkuar në market, apo te ferma e fëmijëve dhe ndonjëherë në muze…

Në këtë mënyrë e përjetuat nga afër realitetin. Kjo më sjell tek teoria për gjininë dhe marrëdhëniet e pushtetit. Në kohët bashkëkohore, mbase disa zëra për të cilët rrallëherë kemi folur më parë – Judith Butler, apo Foucault, Simone de Beauvoir – sot janë bërë pjesë e një diskutimi më mainstream dhe më shumë njerëz po diskutojnë për ‘gjininë’, ‘feminizmin’ etj. Por nga perspektiva juaj, a ka ndryshuar shumë qëndrimi i feministëve ndaj prostitucionit?

Maggie O’Neill e ka shkruar një libër shumë të mirë për prostitucionin dhe feminizmin dhe këto bifurkacione — ku disa feministë e shohin prostitucionin gjithmonë si abuzim dhe disa tjerë e shohin prostitucionin ashtu “si grua e kam të drejtën ta shesë trupin tim dhe është gjëja më feministe që mund ta bëj”.

Kur e nisa këtë temë, nuk isha aq në favor të shfuqizimit të legalizimit sa jam tani. Kjo ndodhi gjatë punës sime në strehimore — dhe jo vetëm nëpërmjet punës me gra që janë arratisur nga situatat në të cilat qartë ishin të trafikuara dhe të detyruara për të marrë pjesë në prostitucion dhe trafikim.

Unë po punoja gjithashtu me gra që ishin në situata të prostitucionit për shkak se “zgjodhën”, por ato nuk thonin “kam vendosur”. Për mua ka dallim të madh ndërmjet zgjedhjes dhe vendimit. Mendoj se e gjithë çështja e semantikave të prostitucionit është shumë e rëndësishme, pra fjalët që i përdorim.

Duke analizuar idenë e qëndrimeve feministe ndaj prostitucionit, mendoj se në periudhën e emancipimit në vitet e 60-a, ishte e qartë se nuk ishte më e mundur të ekzistonte ky qëndrim i pronësisë mashkullore ndaj grave, i shtypjes së grave.

Mund të kishte qenë ashtu që pra i gjithë institucioni i prostitucionit të ballafaqohej me probleme. Pra çfarë mund të bësh si strukturë e pushtetit mashkullor? Çfarë mund të bësh për ta bërë prostitucionin OK? Mund ta etiketosh si veprim feminist. Në atë mënyrë, vazhdimisht mund t’i shpëtosh pasojave të padëshirueshme.

Mendoj se është manipulim shumë i mençur nga industria e seksit — njerëz në interesin e të cilëve është ekzistenca e institucionit të prostitucionit — për ta manipuluar këtë ide të feminizmit ashtu që shitja për seks të bëhet veprim feminist. Dhe unë mendoj se nuk është aspak.

Janë disa avokues mjaft të zëshëm për industrinë e seksit që janë në situata të prostitucionit, por normalisht ata nuk janë në situatën mesatare të prostitucionit. Nuk janë të zëshme gratë të cilave nuk u duket shumë mirë, gratë që nuk kanë zgjedhur të jenë aty, që ende nuk i kanë treguar miqve dhe familjarëve — prandaj nuk po i dëgjojmë zërat e tyre.

Ato nuk duan të flasin, për shkak të stigmës dhe plot arsyeve të tjera… apo mbase për shkak se me kuptimin e plotë të fjalës mund të mos kenë mundësi të flasin — mbahen të mbyllura me forcë ose nuk kanë mundësi ta ngrisin zërin.

Pra janë dy palë zëra në këtë diskutim. Njëra palë është pro industrisë së seksit, pro punës së seksit, dhe pala tjetër, që kanë tendencë të jenë moralistë, thonë “gra të këqija, gjëra të këqija”… dhe kjo është për të ardhur keq sepse unë nuk jam moraliste.  Por nëse para 10 vitesh do të kisha thënë ‘unë jam kundër prostitucionit’, njerëzit do të më kishin thënë: ‘Çka? S’të pëlqen seksi?

Apo ndoshta mund të pyesin: ‘Nuk besoni se gratë mund ta zgjedhin atë me vetëdëshirë?’

Nuk e besoj. Nuk e besoj. Dhe arsye pse nuk e besoj janë të gjitha vitet që kam punuar me këtë temë, me gratë që kanë qenë në situata të prostitucionit të ashtuquajtur me zgjedhje, me vendim. Dhe nuk e kam takuar asnjë të tillë.

Së fundmi i takova 26 gra në Senegal të cilat i krijuan dy grupe të ndryshme për të drejtat e prostitutave për ta luftuar stigmën, për të luftuar kundër ndjekjes penale nga polciia etj. — dhe prej gjithë atyre, asnjëra nuk tha se më me qejf do ta bënte këtë punë se ndonjë punë tjetër. Dhe asnjëra prej tyre nuk ishin të detyruara, në kuptimin se asnjëra nuk e kishin ndonjë pimp që fiton para prej tyre.

Ka plot propaganda që e portretizojnë prostitucionin si diçka interesante dhe të paturpshme. Kur e themi fjalën “punë e seksit’, imazhi i saj është shumë larg realitetit. Nuk po flas për realitetin e një gruaje që është e lidhur për radiatori dhe e përdhunuar, sepse ky është ekstremi tjetër. Po flas për realitetin se sa burra duhet t’i lësh të derdhën brenda teje vetëm për ta paguar qiranë e kabinës në të cilën punon. Po flas për situatën aktuale në Amsterdam… dhe përgjigja është plot burra.

Foto: Majlinda Hoxha / K2.0.

Në një libër që e botuat në 2013, “Mulier Sacer”, që kishte disa ese të autorëve të ndryshëm dhe histori të viktimave të trafikimit njerëzor, Richie McMullen citohet në lidhje me rrugët dhe arsyet për të hyrë në prostitucion, veçanërisht në mesin e të rinjve. Një prej tyre është mungesa e pushtetit ekonomik dhe mbase për këtë mendon menjëherë shoqëria kur flet për arsyet për t’i hyrë kësaj bote, ndërsa një tjetër që diskutohet më pak është mungesa e fuqizimit emocional, pra në një mënyrë, brishtësia emocionale…

Mungesa e dashurisë. Interesant është ta përmendim Argjentinën sepse atje ka traditë të vetëarsimimit; për shembull, fshatarët formojnë grupe dhe e arsimojnë veten dhe i mësojnë tjerët shkrim dhe lexim.

Fola me një grua që ishte e vetëarsimuar dhe me gra tjera që kishin qenë në situata të prostitucionit. Ajo foli për atë se si në fshatra nuk ka perspektivë dhe jeta është shumë e varfër, dhe për dhunën e përditshme — jo vetëm dhunën në mënyrë fizike, por dhunën e varfërisë, që është e çiftëzuar me dhunën që shkon me atë varfëri, të bashkëshortëve të dehur, të vëllezërve të dehur… të përdorimit të drogës… thjeshtë një situatë prej të cilës është shumë vështirë të dalësh.

Ajo tha se deri në kohën kur i mbushim 14 vjet, veç se kemi mësuar se trupat tonë nuk kanë vlerë. Është hap shumë i lehtë të shkosh në shtëpi publike. Fillimisht nuk beson se trupi yt ka ndonjë vlerë dhe nuk sheh alternativë tjetër. Dhe kështu është veçanërisht e lehtë në këto situata që burri ta shfrytëzojë këtë. Dhe këtë e shohim duke ndodhur çdokund.

Kam qenë në raste gjyqësore në Holandë në të cilat ishin të përfshirë trafikues nga Hungaria dhe trafikuesit ishin mbajtur në arrest për 7 muaj. Gratë të cilat ata i kanë trafikuar, të cilat po dëgjonin dëshmi për operim me forcë për implante të gjinjve — pra është fjala për dhunë të jashtëzakonshme — ishin të ulura në ballkonin publik [gjatë seancës gjyqësore], dhe ai po u çonte puthje. Jo vetëm një grua e dashuruar me këtë tipin, por dy apo tri. Ato ende janë të dashuruara me të, pavarësisht faktit se ky person po ndiqej penalisht për të gjitha ato veprime të dhunshme.

Pra po thoni se në situata të trafikimit ka varësi të madhe ndaj personave që janë pimpa, madje varësi emocionale…

Absolutisht. Ky është trafikuesi, pimpi dhe kjo ndodh çdokund. Është sindrom në Holandë. Ata quhen ‘loverboys’, por nuk më pëlqen termi sepse, përsëri, tingëllon shumë më ëmbël se që është.

Kjo ndodh në Evropën Lindore, Evropën Perëndimore… është shumë lehtë t’i manipulosh gratë për ta bindur të fillojë. Në fillim ta mbushin mendjen me butësi dhe në momentin kur butësia nuk është më e domosdoshme, atëherë me ashpërsi. Në fakt, në momentin kur je jashtë vendit tënd.

Jashtë vendit nuk ke pasaportë, nuk e flet gjuhën… mund të jesh analfabete, të mos kesh familje, apo familja që e ke definitivisht nuk duhet ta dijë se je duke u marrë me prostitucion… Ta kanë paguar pagesën për udhëtimin, kështu që je në borxh dhe nuk ke dokumente.

Është gjithashtu një imazh i fortë për atë se kush mund të jetë viktimë e trafikimit njerëzor, një stereotip, dhe mbase janë personat analfabetë, ata/ato që janë në situata të vështira ekonomike… por nga përvoja juaj, a është ashtu?

Jo. Në strehimoren në Holandë, shpeshherë kishte më shumë gra nga rajoni nën shkretirën e Saharës në Afrikë, gjegjësisht nga shtetet si Nigeria, Sierra Leone, Guinea, Somalia… Shpeshherë këto gra ishin të arsimuara, por ishin ballafaquar me probleme në rrethinën e tyre, në rrjetin familjar — dhe rrjeti familjar është shumë i rëndësishëm në këto pjesë — thjeshtë për shkak se ishin inteligjente. Pra ishin të arsimuara.

Ishte një grua e cila donte të fillonte ta studionte gazetarinë në qytetin e saj, por nuk kishte para për të atë vit, kështu që ishte kthyer në fshatin e saj. Ajo ishte 23 vjeçare dhe nëna e saj i tha: “Duhet të të prejmë”. E kishte fjalën për gjymtim gjenital. Kjo është e ndaluar me ligj në shtetin e saj, por në fshatra, ende besojnë se nëse nuk e bëjnë do të ndodhë diçka e tmerrshme.

Ajo luftoi kundër kësaj dhe ata e dënuan. Ja gërmuan një gropë dhe e vendoësën në të për tri ditë pa ushqim. Në fund, ajo pranoi. Dy vajza e bënë para saj dhe njëra prej tyre filloi të derdhte shumë gjak, gati vdiq. Pati një panikë të madhe dhe kjo vajza 23 vjeçare u frikësua shumë dhe iki.

Ajo u takua me një burrë i cili i tha se mund të ia gjente një punë në Dubai. Pra ajo mendoi se mund të shkonte në Dubai, të fitonte para të mjaftueshme dhe të ishte e sigurtë. Në momentin kur arriti atje, e çuan në një dhomë ku e përdhunuan disa burra. Çdo ditë e kishte njejtë, me më shumë e më shumë burra.

Në fund gruaja që po e drejtonte këtë vend ia shiti këtë grua një burrit i cili e donte atë për vete. Ai ishte shumë i ashpër dhe ajo nuk deshi të shkonte në fillim, por mendoi se mund të arratisej. Ajo arriti në pikën ku mendonte ‘Nëse mund ta vrasë, do ta bëj’. Një ditë, deri sa ishin duke udhëtuar me veturë, ai u ndal në një market dhe i tha ‘Mos provo diçka. Nëse ikë, do të zë’. Në momentin kur i erdhi mundësia, ajo iku me vrap.

E ndali një person, por u largua. Edhe personi i dytë u largua. Por në fund e pa një grua dhe filloi t’i fliste asaj. Ja tregoi historinë dhe gruaja iu përgjigj në gjuhën angleze: ‘Ku mendon se je?’ Ajo tha ‘Në Dubai’. Gruaja iu pëgjigj ‘Jo… Kjo është Holanda. Je në Amsterdam’. Asaj i kishin thënë Dubai sepse është vend ku plot vajza shkojnë të punojnë si pastruese.

Kjo vajzë u mashtrua dhe u mashtrua sepse ishte e mençur, sepse i dinte rreziqet e gjymtimit të gjenitaleve femërore. Shumë prej grave afrikane me të cilat jam takuar ishin të arsimuara. Mund të lexonin dhe shkruanin në gjuhën angleze. Kishin vijuar studimet universitare, apo shkollën e mesme gjithsesi.

Dëshmi të përvojave të punëtoreve të seksit që i dëgjoi Jimini Hignett, të ritreguara prej aktoreve si pjesë e ekspozitës së K2.0 “Handle With Care”, që ende është e hapur. Foto: Ferdi Limani / K2.0.

Këto stereotipe dhe situata na sjellin te kjo që po ndodh me krizën e fundit të migrimit — shumë shpesh profili i refugjatëve paraqet persona të arsimuar, që kanë burime për të qenë të vetëdijshëm për rreziqet e vendit ku janë dhe mund të largohen. Ka gjithashtu emigrantë që janë zhdukur në mes të kampeve të refugjatëve, e për këtë janë fajësuar mafiat e trafikimit. A jeni ballafaquar me emigrantë nga kriza e fundit e refugjatëve në mesin e viktimave të trafikimit në të kaluarën e afërt?

Jo, nuk jam ballafaquar me shumë prej tyre, por ndoshta kjo është për shkak se ata nuk arrijnë deri te strehimorja. Në Holandë kam hulumtuar gratë që janë trafikuar në mënyrë shumë të qartë, por është interesante të mendojmë edhe për atë se çfarë është trafikimi.

Shumica e njerëzve e mendojnë trafikimin ekstrem, pra kur një person e rrëmbejnë dhe e çojnë nga një shtet në tjetrin dhe e shesin nga një burrë tek tjetri. Në fakt, sigurisht në Holandë, lidhet shumë më shumë me abuzimin e pushtetit. Për shembull, një situatë ku burri ka diçka me të cilën të manipulon, si për shembull pasaportën tënde — apo i ke borgj.

Duke qenë në disavantazh të pushtetit, në një situatë ku nuk e flet gjuhën, nuk ke vend për t’u strehuar, flen aty ku punon, je i varur nga një person për të gjitha këto dhe i ke borxh — e gjithë kjo e përbën trafikimin. Edhe nëse nuk e ke kaluar kufirin. Edhe nëse ende je në shtetin apo qytetin tënd. Definicioni i trafikimit është ndryshuar për t’i përfshirë këto gjëra. Lidhet me atë mosbalancim të pushtetit.

Në Holandë dhe ndoshta në vende tjera, e kemi problemin ku vajzat dhe gratë e reja po zhduken nga qendrat e azilit. Ato dalin dhe nuk kthehen më kurrë.

Një problem tjetër më gratë nigeriane dhe gratë nga shtetet tjera, ishte se ato kanë premtuar që do t’ua kthejnë borxhin trafikuesve. Edhe nëse i marrin dhe shkojnë në qendër të azilit, ato prapëseprapë mendojnë se duhet të ua kthejnë borxhin, sepse u kanë bërë “magji”, dhe trafikuesit i kanë sendet e tyre që i kanë për mësysh. Ato me të vërtetë besojnë se trafikuesi mund t’i vrasë ato apo familjet e tyre, kështu që duhet ta paguajnë gjithë borxhin. Sigurisht, paratë nuk paguhen kurrë sepse gjithmonë ka borxh.

Në librin e juaj, në një nga tekstet e shkruara nga Maggie O’Neill, ajo thotë: “Meshkujt e Amerikës Veriore dhe Evropës e dëshirojnë tjetrën seksuale të racializuar, moralisht të ndotur, dhe kështu seksualisht të disponueshme dhe të ndjeshme”. A është trafikimi njerëzor në thelb racist?

Nuk mendoj se është në thelb racist, por mendoj se të dyja janë shumë të ndërthurura.

Lidhet me pushtetin?

E qartë është se raca lidhet me pushtetin. Mendoj se gjithashtu e qartë është nga hulumtimet që janë kryer se burrat që i hynë prostitucionit nuk e bëjnë domosdoshmërisht vetëm pse duan seks. Shumica prej tyre janë të martuar dhe kanë qasje në seks dhe intimitet. Është për shkak se u pëlqen mosbalancimi i pushtetit. Nuk është pa arsye që gratë aziatike shpeshherë reklamohen si të dëgjueshme… të gjitha ato klishe lidhen me pushtetin, pra të kesh pushtet mbi një subjekt të bindur.

Në këtë libër, një grua në Mbretërinë e Bashkuar e cila e la prostitucionin flet për mënyrën shumë eksplicite se si është dëmtuar prej tij. Ajo flet për atë se si gjithmonë thoshte se ‘e ka zgjedhur’, duke shpjeguar se nuk kishte qasje në gjuhë për të thënë ndryshe. Ajo thotë se e vetmja gjuhë që ishte në dispozicion të saj ishte gjuha e industrisë së seksit.

Ajo shkruan: ‘Do të kisha bërtitur duke të thënë se jam mirë. Do të kisha bërtitur duke të thënë se sa mirë ishte t’i shfrytëzoja meshkujt. Do ta kisha veshur kostumin e prostitutës së lumtur. Do të kisha thënë se isha mirë, por kjo ishte e vetmja gjuhë që e dija. Flisja drejtpërdrejtë në gjuhën e profiterëve të tregut të seksit’.

Po të kishin qenë burrat ata që i shesin shërbimet seksuale si mazhorancë, si mendoni se do të dukej situata, sa i përket luftimit të trafikimit dhe prostitucionit me forcë — po të mos ndikonte jashtëzakonisht shumë vetëm tek ata që janë në margjina të sistemit heteropatriarkal?

Është sikur të thuash: ‘çka nëse të bardhët kishin qenë viktima të racizmit?’ Jo. Nuk funksionon ashtu. Lidhet me sistemin që ka qenë në funksion për shumë vite.

Kur e mendon, të paktën në Mbretërinë e Bashkuar, gratë përfunduan duke punuar me prostitucion për shkak se vajzat e klasës punëtore përfunduan duke punuar në shtëpitë e burrave të pasur; dhe burri i pasur, pronari i shtëpisë, vendosi se ka qasje në trupat e tyre. Mbetesh shtatzënë, Të çesin jashtë. Të fajësojnë se e ke joshur. Ai nuk fajësohet. Gjithmonë burri i pasur ka pasë pushtet. Përveç nëse e kemi një shoqëri në të cilën gruaja e ka pushtetin, në përgjithësi burrat kurrë nuk kanë qenë në situata të prostitucionit…

Sendi tjetër është ai dallimi: nëse një burrë bën seks me 12 gra – ai është burrë. Nuk mund të thuash si grua: ‘Kam bërë seks me 12 burra’. Në thelb, duhet ta kthejmë mbrapsht gjithë historinë e patriarkisë për të parë se si do të kishte qenë ashtu.

Shumë njerëz mundohen të flasin për përpjekjet për parandalim, për qasjen në viktimat e mundshme dhe identifikimin e viktimave të mundshme… Kjo prapëseprapë fokusohet tek gratë. Nuk kemi nevojë ta bëjmë, sepse deri sa çlirohem nga autorët e krimeve, duhet t’i ndihmojmë këto gra që janë në situata të këqija dhe mund të përfundojnë si viktima të trafikimit.

Por pse nuk fokusohemi tek autorët e krimeve? Me të vërtetë, kam dëgjuar plot njerëz, politikanë, duke folur për parandalimin, por fokusohuni në autorët e krimit, ju lutem. Besoj shumë në ligjin nordik.

Foto: Majlinda Hoxha / K2.0.

Në Suedi dhe shtete tjera, qasja e tyre përfshinë ndjekjen e blerësve të seksit dhe jo individëve që shesin seks…

Suedia, Kanada, Franca, Irlanda… Qasja e tyre përfshinë ndjekjen penale [të blerësve]. Sigurisht, kjo nuk do ta zhdukë prostitucionin brenda natës, por mendoje një ligj që thotë është e kundërligjshme ta rrahësh gruan. Sigurisht para 50 apo 60 vitesh kanë thënë ‘Nuk mund ta ia ndalosh kurrë burrit ta rrahë gruan e tij…’

Duke e bërë të kundërligjshme [blerjen e seksit], dhe duke thënë si shoqëri ‘Ne nuk pranojmë dhe lejojmë këtë, dhe nuk jemi OK me këtë si shoqëri’, e bën një dallim të madh. Sepse plot bura pastaj do të fillojnë të mendojnë për atë ligj.

Bën dallim të madh edhe për gratë që pastaj kanë burime për të menduar se është duke u ndodhur diçka e keqe, në vend se të detyrohen të mendojnë se është në rregull ajo që po iu ndodh, për shkak se shoqëria nuk i jep qasje në besimin se është e gabuar.

Nëse si shoqëri themi se është e drejtë burri ta rrahë gruan e tij, atëherë si merremi me këtë? Kemi një tradhti të madhe të këtyre grave në situata të prostitucionit sepse shumica e grave në situata të prostitucionit nuk janë aty si rrjedhojë e zgjedhjes së tyre. Një nga prokurorët publikë të Holandës, ekspert mbi trafikimin njerëzor, vlerëson se 98 përqind të grave që shihen në Red Light District janë aty nëpërmjet ndonjë formës së mashtrimit.

Një arsye tjetër pse e morra përsipër këtë temë ishte se me të vërtetë mendoja se është shumë e lehtë të përfundosh në të, sepse unë vet isha shumë afër një situatës së prostitucionit. Pra ato gra nuk janë aq të tjetërsuara në relacion me mua.

Shkoja në raste gjyqësore të trafikimit. Një herë shkova te një ekip i mbrojtjes dhe i thash se e mbështes ligjin suedez. Ajo tha ‘Më vjen mirë që këto gra janë aty, sepse po të mos ishin, atëherë ata burra do ta rrëmbenin dikë normale si unë nga bicikleta dhe do ta përdhunonin’.

Pra ajo po thoshte se ne po i sakrifikojmë këto gra për t’i mbrojtur gratë tjera dhe kemi një ndarje ndërmjet ‘grave normale’ dhe atyre grave tjera. Për mua, kjo ndarje nuk ekzistoi kurrë. Në fakt, mendoja se vet iu afrova një situatës së prostitucionit, pra këto gra kurrë nuk m’u dukën se janë ndryshe nga unë.

Ta vazhdojmë bisedën rreth rregullimit… është debat i madh çdokund, por kur flasim për gratë që janë në situata të prostitucionit, a mund të jetë rregullimi një vegël që ato mund ta përdorin për ta mbrojtur veten? Jo vetëm për ta kuptuar rregullimin si diçka që thjeshtë e legalizon prostitucionin dhe — me gjasë — kontribuon në përjetësimin e shfrytëzimit, por si diçka që me të vërtetë ndihmon t’i mbrojë ato dhe i jep atyre përparësi dhe mënyrë për t’u emancipuar? Kjo është një nga argumentet e grupeve të caktuara që avokojnë për rregullimin e ‘punës së seksit’, prapa së cilës është e vërtetë se ndonjëherë ka edhe pimpa, siç ndodhi në Irlandë…

Kur rregulluesit irlandezë po kërkonin ta bënin një ndryshim të frymëzuar nga ligji nordik, ata po konsultonin shumë njerëz nëpër gjithë botën dhe një nga grupet që i pyetën, që pretendonin t’i përfaqësonin punëtorët e seksit nga Evropa, doli se ishin kryesisht pronarë të shtëpive publike.

Tani unë besoj se gratë në situata të prostitucionit absolutisht duhet të respektohen dhe absolutisht nuk duhet të kriminalizohen dhe absolutisht duhet t’u japim gjithë ndihmën dhe mbështetjen që e kanë të nevojshme. Po flas kundër institucionit të prostitucionit.

Argjentina përsëri është interesante në këtë aspekt. Gratë nuk ndiqen penalisht për shitje të seksit dhe ka shtëpi publike çdokund. Atje është një industri shumë e madhe e seksit dhe ka një nivel shumë të madh të korrupsionit; zyrtarët qeveritarë janë të përfshirë dhe përfitojnë prej saj.

Janë dy grupe të mëdha në Argjentinë që janë të përfshirë në të drejtat e prostitutave. Njëri quhet AMAHD, dhe tjetri AMMAR; AMAHD është kundër legalizimit, dhe AMMAR është pro punës së seksit. Të dyja përbëhen prej grave në situata të prostitucionit, dhe njëra thotë ‘edhe pse jemi në situata të prostitucionit, absolutisht besojmë se është gjëja më e keqe e mundshme dhe duhet të na mbështetni në mënyra tjera, jo nëpërmjet legalizimit’. Grupi tjetër, që mbështetet nga industria e seksit, pretendon se duhet të legalizohet dhe duhet të dekriminalizohet.

Dhe unë po mendoja: ‘Çka është dekriminalizimi?’ As nuk e duan ‘legalizimin’, e duan ‘dekriminalizimin’. Nuk jam e sigurtë çfarë do të thotë ‘dekriminalizimi’. A do të thotë absolutisht asnjë ndërhyrje në të? Por secili profesion ka ndonjë formë të rregullimit. Nuk të lejohet të shitësh ushqim të helmuar. Çdokund ka rregullim.

Pra nëse flasim për të si punë normale, siç e ka diskutuar qeveria holandeze, atëherë duhet të kemi ndonjë formë të rregullimit. Në librin tim e kam përfshirë një propozim për ndryshim të legjislacionit holandez. Shkrimtari i propozimit thotë ‘OK, nëse kjo është punë normale, çfarë duhet të krijojmë me ligj për ta bërë punë normale?’

Propozohet një listë me gjëra. Një nga problemet kryesore në prostitucion është se paratë merren kesh. Autori propozon të kryhen të gjitha transaksionet me kredit kartelë. Gjithashtu, gratë duhet të mësojnë gjuhë të ndryshme. Poashtu, nëse e ke këtë punë, duhet të jesh e aftë t’i kryesh vet llogaritë, sepse nëse nuk din si të merresh me llogari, hyn në një marrëdhënie të varësisë me dikë tjetër që merret me paratë tua dhe nuk e duam këtë, sepse është problem i madh. Nëse ke fëmijë, nuk mund të punosh në fundjavë, në ditë pushimi etj.

Kjo është ta çosh në ekstrem rregullimin për ta bërë të funksionojë. Kjo do t’i mbështeste me të vërtetë gratë, sepse duke thënë se gratë duhet të jenë të afta për t’i mbajtur vet llogaritë e tyre, të dinë për çështje mjekësore, të kenë kohë për fëmijët e tyre… do të thotë se vetëm gratë e fuqishme dhe të pavarura do të zgjedhnin me vetëdije ta bëjnë këtë punë.

A do të ishte ky propozim i pranueshëm në ndonjë mënyrë për dikë që identifikohet si mbështetës i shfuqizimit të legalizimit?

Jo për mua, jo. Nuk mendoj se gratë do ta bënin. Për mua, prostitucioni është i pranueshëm vetëm kur historia ishtë jo-patriarkale, në kuptimin se është njëlloj normale ta paguajë unë një tip të bukur — apo jo edhe aq të bukur  — për me bë seks.

Kur do të ishte njëlloj normale si ai të më paguante mua dhe kur unë nuk stigmatizohem për të dhe ai nuk stigmatizohet për të. Me fjalë tjera, kur ajo ka ndryshuar, jo dje, por një kohë shumë më parë, sa që as nuk e mbajmë në mend. Pra, kur ka barazi reale ndërmjet grave dhe burrave. Në përgjithësi, kur varfëria nuk është çështje femërore, atëherë mund të flasim për atë se a është OK të paguash për seks.

Unë nuk mendoj se është OK të paguash për seks. Nëse dëshiron të bësh seks, nëse dikush dëshiron të bëjë seks me ty, nuk ke nevojë të paguash. Nëse ai person nuk dëshiron të bëjë seks me ty, dhe ti bën seks me ta, është përdhunim. Pagesa nuk e zhbën përdhunimin. Thjesht do të thotë se është përdhunim i paguar. Kështu mendoj unë. Nëse seksi nuk është më dhuratë por bëhet transaksion, mendoj se ka dhunë në këtë. Duke e bërë transaksion, është një dhunë e qenësishme në të.

Foto: Majlinda Hoxha / K2.0.

Nëse flasim për shfrytëzimin dhe e kemi parasysh se sistemi kapitalist është gjithashtu një heteropatriarki, çfarë e bën shfrytëzimin seksual të trupave të ndryshëm nga llojet e ndryshme të shfrytëzimit në sistemin kapitalist? A është elementi seksual? Me çka lidhet?

Ekziston një argument. Pse është krim ndryshe nëse dikush më fut penisin sesa dikush e kap atë dhe ma mëshon me të? Është krim tjetër sepse lidhet me integritetin trupor. Është krim tjetër kur më prek dhe kur ma prek të pasmen me të.

T’i kthehemi ekspozitës dhe udhëtimit të saj nëpër shtete të ndryshme. Çfarë reagime pati në shtetet e Evropës Perëndimore?

Maskat nuk janë treguar në Evropën Perëndimore. Dy nga videot u treguan me tepihun, në Amsterdam, në kontekstin e një ekspozitës më të madhe që lidhej me 100 vjetorin e shfuqizimit të skllavërisë në Holandë.

Unë isha në Amsterdam dhe njerëzit atje besojnë se është propagandë, sepse është më lehtë. Besojnë se të gjitha ato gra në dritare… është e organizuar shumë mirë, sepse gjithçka në Holandë është e organizuar mirë. Nuk mendojnë për të.

Ka shumë propagandë për të thënë se ato po fitojnë shumë para, se e bëjnë me qef, dhe ndoshta janë një apo dy që janë trafikuar, dhe sigurisht se nuk është OK. Por në përgjithësi kanë tendencë të besojnë se është OK.

Është shumë hipokritike. Është shumë vështirë të dimë sa para fitohen sepse një pjesë shumë e madhe është në nëntokë, por shifra më e cituar e Prodhimit Kombëtar Bruto është 5 përqind. Është më shumë se droga dhe tejkalohet vetëm nga armët.

Mund ta përdorim argumentin se është e vështirë të besohet se qëndrimi pro shfuqizimit është realist   ‘prostitucioni do të ekzistojë gjithmonë’. Edhe në modelin nordik, ku është e jashtëligjshme blerja e seksit dhe jo e jashtëligjshme shitja, gratë mund të përjetojnë rreziqe sepse prapë duhet të fshehen, potencialisht për t’i mbrojtur klientët e tyre dhe kështu e ekspozojnë veten që të jenë të vetmuara me klientë që mund të jenë të dhunshëm, ta ekspozojnë vendin e punës apo ku jetojnë, ose të gjejnë mbrojtje dhe të krijojnë përsëri varësi. Çfarë zgjidhje ka për këtë?

Dua ta them një citat nga një grua nga Mbretëria e Bashkuar, ku blerja e seksit nuk është e jashtëligjshme. Ajo thotë: ‘Dhuna është norma ime. Nuk mund ta kuptoj pse të gjithë befasohen se dhuna është norma ime. E pyes veten se për çfarë leshi mendoni se zgjedhin njerëzit ta blejnë një prostitutë? A mendoni thjeshtë se janë burra të vetmuar, të pikëlluar, të paaftë për seks? A ua ndinë se prostituta është e mitur, e rrahur, e shtrirë në tokë, sikur të ishte e vdekur? Shpeshherë më kanë ngulfatur, më kanë përdhunuar, kam bërë seks oral aq të thellë sa që më kujtohet se ishte e pamundur të merrja frymë…’

Kjo nuk është diçka që ndodh për shkak se blerja e seksit është e jashtëligjshme. Kjo po e bën këtë në Mbretërinë e Bashkuar, ku blerja e seksit është e ligjshme. Në thelb, vjen puna te burri dhe gruaja që janë në një dhomë.

Gratë në Senegal edhe pse nuk ishin të shitura prej dikujt prapëseprapë flasin për dhunën të cilën e përjetojnë; as në Senegal nuk është e jashtëligjshme. Interesant është sepse është shtet me shumicë muslimane dhe është i vetmi shtet në Afrikë dhe në të ashtuquajturën Botën e Tretë ku prostitucioni është i ligjshëm dhe i rregulluar nga qeveria. Atje këto gra duhet ta mbajnë një libër të shëndetit në të cilin shkruan për historinë shëndetësore të tyre, e burrat nuk janë fare të rregulluar.

Pra shtrohet pyetja se a mund të ndihmojë rregullimi. Ndoshta po të ishte në mënyrën se si flitet në propozimin ligjor në “Mulier Sacer”, ndoshta mund të themi ‘OK, propozimi është një punë normale’. Por prap besoj se përdhunimi është një lloj tjetër i krimit, jo thjeshtë të ja mbështetësh penisin dikujt. Mendoj se duhet të merremi me strukturat e pushtetit ndërmjet burrave dhe grave, para se ta bëjmë atë.

Po përsëri po i shohim vetëm gratë, dhe diqysh ‘Jo! Rregullojini burrat.’ Ka ardh koha. Po, duhet t’i identifikojmë viktimat e mundshme të trafikimit, por gjithashtu duhet t’i identifikojmë autorët e krimeve të trafikimit, dhe jo vetëm trafikuesit, por edhe ata që i përdorin gratë e trafikuara.

Është një video që e kam ku një grua flet se si është përdhunuar 40, 50, 60 herë në ditë, dhe sigurisht burrat që e përdhunuan e dinin se është e trafikuar. Ata janë njerëzit që duhet të ndiqen penalisht. Ligjvënësit suedezë flasin për atë se sa është reduktuar kërkesa, për shkak se nuk konsiderohet më normale apo OK.

Isha në Maqedoni dhe intervistova gra që ishin në rrugë duke punuar dhe ofrova t’ua paguaja çmimin. I pyeta ‘A ju ngacmojnë ndonjëherë policët?’, dhe ndonëse është e jashtëligjshme atje, ato thanë ‘Jo, neve jo. Por burrat po’. Pra policia, policët e korruptuar, marrin ryshfet nga burrat për të mos i dënuar, sepse është shumë skandal nëse i çojnë në polici [për blerje të seksit]…

Në vitet që keni bërë hulumtime për këtë temë, a keni parë progres?

Kam parë se disa shtete kanë ndryshuar ligjet për t’i adoptuar ligjet nordike dhe këtë e shoh si progres. Industria e seksuit u tregua e mençur duke e përmendur gjininë. Industria e seksit është treguar shumë e mençur. Ata i kanë lidhur ‘të drejtat e punëtorëve të seksit’ me të drejtat LGBTIQ. Është shumë e mençur, sepse kush prej neve do të thoshte ‘jam kundër të drejtave të individëve LGBTIQ’?

Janë disa krahasime dhe lidhje. Krahasimi është se të dy llojet e seksit janë parë si devijante në të kaluarën: nga moralistët, nga religjionet, nga sistemi patriarkial. E shoh njërin lloj të seksit që është devijant sepse është i bazuar në marrëdhënie të pushtetit që nuk i shoh si të favorshme për marrëdhënie intime. Llojin tjetër nuk e shoh si devijant. Është thjeshtë diçka që njerëzit zgjedhin ta bëjnë.

Por problemi është se të dy janë parë si devijante nga i njejti sistem patriarkal, siç është parë edhe feminizmi. Është lidhje shumë e mençur të themi se jemi të bashkuar në këtë aspekt.

Lidhja tjetër është ajo e HIV. Në plot konferenca për AIDS ke njerëz që punojnë me të drejtat e punëtorëve të seksit dhe njerëz që punojnë me komunitetin LGBTIQ. Pra është ai qëndrimi që nëse je kundër industrisë së seksit, je gjithashtu kundër komunitetit LGBTIQ. Pra unë jam asi që e quajnë ‘feministe tradhtare’, dhe duhet të më përbuzin për shkak se jam ‘kundër të drejtave LGBTIQ etj.’ – që sigurisht nuk jam.

Është lidhje shumë e mençur që e ka bërë industria e seksit, qoftë me apo pa vetëdije, dhe është lidhje që duhet të analizohet me kujdes. Grupet LGBTIQ duhet ta rimendojnë lidhjen e tyre me të drejtat e punëtorëve të seksit, sepse të drejtat e punëtorëve të seksist kanë tendencë të mos jenë për të drejtat e punëtorëve të seksit, por për të drejtat e pronarëve të shtëpive publike.

Prostitucioni ka qenë i ligjshëm në Holandë prej 1811 dhe në vitin 2000 u bë i ligjshëm edhe shitja e njerëzve prej personave tjerë   pimpëve. Pse? Pse vendosën ta legalizojnë? Kur diskutoi qeveria, ata i pyetën grupet që ishin të përbërë prej pimpëve. Gratë që e bëjnë këtë punë në mënyrë të pavullnetshme ose me turp nuk formojnë grupe për ta ngritur zërin.

Në përgjithësi, në fakt është bërë shumë më e vështirë të kontrollohet. Kur ishte e paligjshme, policia mund të hynte në shtëpi publike, dhe të kërkonte t’i shihte vajzat, t’i pyeste se a janë OK, të shihte se a kanë lëndime etj. Tani policia nuk mund të hyjë në shtëpi publike. Duhet të rrinë jashtë përveç nëse kanë urdhër arresti, e për ta nxjerrë atë duhet të kenë dëshmi të mjaftueshme. Është shumë më e vështirë. Idea që kur legalizojmë gjithçka bëhet më lehtë mbikëqyrja… nuk është aspak ashtu. Bëhet shumë më e vështirë.K

Foto kryesore: Majlinda Hoxha / K2.0.

Ky artikull u shkrua fillimisht për Kosovo 2.0 si pjesë e projektit të Equal Rights for All, bashkëfinancuar nga Komisioni Evropian.

Përmbajtjet e këti publikimi janë përgjegjësi e vetme e projektit dhe në asnjë mënyrë nuk mund të merren për të pasqyruar pikëpamjet e Bashkimit Evropian.