Në mesin e një turme hipsterash, i dallohen flokët e mëdha e të zeza – ai do të dukej edhe më i gjatë po të mos ishte i kërrusur, duke i lënë krahët që të lëshohen përpara deri sa flet me një grua të re. “A je Leo?”, pyet ai, “Tash pe kuptoj…”
Ian F. Svenonious (Chicago, 1968), “Sassiest Boy in America” “Djaloshi më i Gjallë në Amerikë”, sipas edicionit të vitit 1990 të revistës së adoleshentëve “Sassy”, dhe “burri më interesant i rokut”, sipas një artikulli më të vonë të Washington Post, ishte në Prishtinë javën e kaluar për të marrë pjesë në REDO International Graphic Design Conference.
Svenonius ka lansuar më shumë se 20 albume në karierën e tij, duke u bërë i njohur si këngëtar i bendeve të pazakonshme e përçarëse të skenës së muzikës underground punk të viteve të 90-a në DC: Nation of Ulysses dhe The Make Up. Rruga e tij në skenën e rokut vazhdoi me grupet si: Weird War dhe tani Chain and The Gang.
Pjesëmarrja e tij në REDO, që është bërë atraksion ndërkombëtar, me folës prej shkollave dhe studiove të dizajnit më të rëndësishme në Evropë dhe në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, nuk e la askënd indiferent. Sot puna e këtij burri me ideologji e me elokuencë të lehtë është zgjeruar nga muzika tek eseja.
I rrethuar prej hekurit e metalit të maqinave të vjetra e të kaltërta në shtëpinë botuese Rilindja, Svenonius kërkoi nga disa vullnetarë që të aktrojnë me një skriptë satirike për tekste të The Beatles të kthyera mbrapsht, dhe për identitet të bendeve të rokut. I dalluar me kostumin e tij performues – që është bërë disi si uniformë – lideri aktual i Chain and the Gang e nxorri kitarën e tij elektrike bardh e zi për pjesën përfundimtare të këtij emisioni dhe filloi duke bërtitur në mikrofon: “Lufta s’ka përfundu kurrë, ata e kanë bo prap.”
Fotografia: Atdhe Mulla / K2.0.
Para se të kthehej në SHBA, K2.0 foli me Svenonius, njeri që vuan nga insomnia, për të folur më shumë për dizajnin e imazhet vizuale, internetin, Donald & Hillary, dhe sigurisht, rokun.
Në ligjeratën e juaj folët për rokun dhe dizajnin grafik…
Nuk arrita tek ligjerata, por ligjerata ishte për grupin si dizajn dhe mënyrën se si dizajnohen sendet; pikën hyrëse, mënyrën se si i ndërveprojmë me sende, këto e definojnë atë marrëdhënje dhe mënyrën se si do të përdoret ai send. Merreni rokun për shembull. Roku doli me gjasë prej muzikës ungjille të afro-amerikanëve, formë shumë… agresive… muzikë e komunitetit; u dizajnua për të qenë përbërës i ideologjisë individualiste, kapitaliste, dhe për t’u eksportuar nëpër botë, e për të shërbyer si një lloj i dërgesës së butë të fuqisë perandorake. Nëpër gjithë botën roku… shërben si apologje për kolonializmin e SHBA, a kupton? Pushtim neoliberal.
Një prej fjailve në skriptën e dokumentarit që vullnetarët e luajtën gjatë ligjëratës suaj e shtroi pyetjen: A është roku religjion i kënaqësisë apo ideologji e konsumizmit?
Roku është paradoks dhe fuqia punëtore dhe populli e definon atë se çfarë është me të vërtetë. Gjithmonë ka qenë pjesë e mundimit. Në fillim roku ishte për fëmijë në një qosh duke kënduar së bashku në harmoni, si një lloj zgjatje e jetës së bandave, një shoqëri alternative – dhe ashtu ishte. Është bërë si mall, nja 100 herë prej atëherë. Ka mundime të ndryshme brenda arenës së rokut – punk është një pjesë tjetër e mundimit. E pastaj punk-u, dhe mënyra se si është rikuperuar nga forcat reaguese, mënyra se si mund të rikuperohet, dhe si mund të mbetet ineteresant, ky është mundim….
Fotografia: Atdhe Mulla / K2.0.
Kur kompjuterët po zhvilloheshin për herë të parë, ishte një ide shumë utopike që do të jetë send demokratizues; kur Apple bëri revolucion me kompjuterin, ata bënë revolucion në një mënyrë shumë individuale, narcisiste, vetjake, për ta projektuar vendosmërinë e personit në botë. E prandaj e kemi këtë send tash, që disa njerëz po bërtasin për vetën, Gjithçka është për identitet. Në Amerikë, të paktën, gjithçka është për identitet racor, seksual… gjithçka është bërë politikë e identitetit, që është e rëndësishme, por duhet ta kujtoni edhe gjeopolitikën, duhet ta kujtoni ekonominë dhe problemet e mëdha që kanë të bëjnë shumë me mënyrën se si të gjithë kontrollohemi.
Po flisni për mënyrën se si teknologjia ka ndikuar në bisedën tonë globale. Si ka ndikuar në rok dhe në stilet underground ky skenar teknologjik, në të cilin kultura e rrymës kryesore është aq e ekspozuar dhe e gjithëpranishme?
Nëse e shohim zhvillimin e rokut, roku ekzistoi për një kohë të gjatë para saj, edhe bardh edhe zi, persona elitist duke e bërë këtë muzikë primitive e ritmike., e pastaj u eksportua shumë në fund të viteve të 50-a. Nëse e analizojmë kohën, është atëherë kur xhazi u bë shkatërrues, më shkatërrues – xhazi ishte eksport i kulturës amerikane. Xhazerët filluan pastaj që të bëjnë muzikë bop. U bë e vështirë për t’u kontrolluar – ishte e kuptueshme vetëm për një pjesë të vogël të popullsisë. Nuk ishte më shumë populiste, u bë më avant garde, dhe roku u paketua e eksportua si produkt amerikan…
Njerëzit do të kenë ndikim në njëri tjetrin në shkallë botërore pavarësisht imperializmit ose kolonializmit, dhe njerëzit gjithmonë e dëgjojnë njëri tjetrin. Kolonializmi, imperializmi, kanë të bëjnë shumë me mënyrën se si njerëzit dëgjojnë muzikë, por prandaj britanezët bënë rok në vitet e 50-ta, për shkak të okupimit amerikan të Britanisë. Dhe arsyeja pse amerikanët po përdornin muzikën chachacha dhe rumba ishte për shkak se amerikanët i okupuan ishujt Karaibe. ‘Tiki’ erdhi prej okupimit amerikan të Hauait, dhe Ishujve Paqesor… prandaj ajo ka të bëjë shumë me mënyrën se si njerëzit e absorbojnë muzikën. Por në tën jejtën kohë, njerëzit gjithmonë ndikohen sepse njerëzit magjepsen nga ndryshimet e dallimet, dhe gjithmonë i analizojmë njerëzit tjerë.
Çfarë mendoni për rolin aktual të punk-ut dhe rokut? A mendoni që tani janë të angazhuar politikisht si në vitet e 90-a? A mendoni që tani, që jemi në kohën e Donald Trump, punk duhet të jetë më i fuqishëm?
Në këtë kuptim, George Bush dhe Donald Trump janë presidenta punk sepse idea pas tyre është se nuk janë politikanë; është si zgjatje e punkut, që i kemi këta njerëz e flasin e thonë gjëra vulgare, e kupton? Njerëzit harrojnë që George Bush ishte shumë i ngjashëm me Donald Trump; ai nuk ishte tepër vulgar, nuk ishte aq ekstrovert – por ishte idiot. Pra ideologjia punk thotë: “Të gjithë mund ta bëjnë”. Dhe personi që nuk e ka studiuar është më i mirë se një virtuoz.
Pika shitëse e Hillary Clinton është që është virtuoze e artit të qeverisjes. Dhe idea pas George Bush ose Donald Trump është se janë njerëz ideal që nuk janë të korruptuar nga sistemi. Nëse përfundon në një situatë shumë të marrë – Hillary Clinton është vrasëse masive, dhe Donald Trump është monstrum i tmerrshëm.
Fotografia: Atdhe Mulla / K2.0.
Por do të thoja që punk është bërë shumë koncervator sepse gjersa po bëhet më i vjetër, historitë që po bëhen, po bëhen me njerëz të vjetër. Pikëpamja po ndryshohet nga vlerat e kulturës, dhe vlerat e kulturës tani thonë që të gjitha këto politika për të cilat ta ka ndi kur ke qenë i ri, kur i pyet thonë: “O, ishte seksi, ishte për t’u bërë gips…” Kur i dëgjon këto histori të këtyre personave, janë shumë banale, të zakonshme, jo shumë interesante… nëse njerëzit janë të sinqertë për motivimet e tyre, mendoj se do të kishte qenë shumë më interesante.
A mendoni që mosha juaj ka patur ndikim në mënyrën se si e përjetoni muzikën?
Uh po… Mendoj që kur je më i ri je i interesuar në atë që është interesante, sepse lidhesh me të. Kur je më i ri, me rëndësi i ke shokët, lidhjet, grupin; kur je i vjetër, ndihesh më shumë si i huaj, në njëfarë mënyre, sepse je më i tjetërsuar. Je më i interesuar në diçka shumë ndryshe.
Fotografia: Atdhe Mulla / K2.0.
Muzika dhe puna juaj janë të frymëzuara nga politikat revolucionare. Në SHBA lëvizja Occupy Wall Street u mundua që të revoltohet në një farë mënyre, dhe fushata e Bernie Sanders u prezantua si revolucionare. A të frymëzoi kjo në ndonjë mënyrë? A ke shpresa?
Kjo është budallaki. Bernie është personi më i mirë për president, por nuk është revolucionar, kështu që nëse nuk e kritikon sistemin aktual, nuk do të ndodh asgjë. Nëse i analizoni idetë e politikës së jashtme të Bernie Sanders, ai ishte shumë konservator, ai i ka idetë e njejta palidhje si çdo kandidat tjetër presidencial. Ai nuk i vë në pyetje institucionet amerikane si NATO… por ai ka qenë shumë më i mirë se tjerët.
Ti ke seri televizive në internet me intervista me muzikantë, të quajtur Soft Focus. Në të keni patur bende si Sonic Youth, Cat Power dhe Will Oldham – emra të mëdhenj. Kur vendosët që ta bëni një program të tillë me persona të skenës së muzikës?
Sepse ka shumë pak ide që po dalin nga muzika… Në Amerikë gjithçka duhet të jetë e lehtë dhe cool, dhe emocione e vetme janë “O shumë nërvoz jom – e urrej Donald Trump, e urrej Donald Trump, shumë është i keq”. Por mund të ketë më shumë diskutime për idea më të gjera, sepse kjo ka humbur.
A jeni më të interesuar në etikë dhe ideologji se në muzikë?
Më pëlqen muzika dhe jam i fascionuar me mënyrën se si janë zhvilluar gjërat. Lexoj histori në muzikë dhe fyhem prej tyre sepse janë shumë të thjeshta. E shikoj atë që e krijoi muzikën dhe mundohem që të krijojë një rrëfenjë që është më ndryshe nga ajo tipike “Elvisi e shpëtoi botën!” “Punk e shpëtoi botën”, shumë palidhje.
Fotografia: Atdhe Mulla / K2.0.
Dua të shoh “Si erdhëm deri këtu” dhe “Cfarë kuptimi ka me të vërtetë” sepse njerëzit që janë të përfshirë në punk ose rok shpeshherë e urojnë shumë vetën. Mendojnë :”E kemi larguar shtypjen e keqe të seksit, ishim shumë konservator, tani jemi të lirë…” shumë palidhje, duhet të mendosh: Cfarë përfaqësojmë ne realisht? Në shumë mënyrë punk është shumë konservator… nuk po e them në mënyrë të keqe, jam konservator edhe unë në disa mënyrë… e gjithashtu a ekziston më punk? Eshtë vegël e marketingut….
Imazhi i punk, është i komercializuar…
Gjithmonë ka qenë i komercializuar. Prej fillimit. Mendoni për Sex Pistols, ky grup është i dizajnuar… Sex Pistols janë vetëm dizajn. Thelbësisht, kjo kishte për të qenë poenta e ligjeratës sime [në REDO]. Sex ishte dyqan., në Britani, i udhëhequr nga Malcom McLaren dhe Vivienne Westwood. Sex Pistols ishin model të këtij dyqani, sepse menduan që në vend të modeleve të kenë një bend. Kur filluan e bënë me covers dhe elemente të dizajnit. Elvis ishte element i dizajnit – një djalosh i bardhë i fshatit..
Nuk është krejt puna te gjestet. Roku është gjest. Më shumë është gjest se muzikë. Pse e quajmë rok? E quajmë rok sepse gjithçka mund të jetë rok. Njejtë edhe me punk: një artist i zhurmës mund të jetë punk; një artist folk mund të jetë punk… është krejtë te gjestet; është shumë e dizjanuar, dhe ka qenë e dizjanuar shumë herë prej njerëzve që as nuk janë muzikantë .Të gjitha bendet punk nga Anglia kishin menaxherë dhe ishin shumë të aftë, persona që dinë për dizajn, e kishin gjithë konceptin për atë se si duhet të jetë grupi dhe cfarë hapësirë duhet ta okupojnë. Pra The Clash, që duhet të ishte grup majtist, ishte një grup gueril majtist, me elemente guerile majtiste, Snadinistas – ata ishin Che Guevara e rokut… Ramones duhej të ishin bandë Puerto Rikane e Bronksit; ashtu duhej të dukeshin, por përzierje me garage të viteve të 60-ta.
Fotografia: Atdhe Mulla / K2.0.
Të gjitha këto grupe kanë elemente të dizjanit që thonë më shumë se vet tingujt e grupit. The Grateful Dead… askush nuk di për tingujt e Grateful Dead, por i njohin kafkat e tyre… janë këto elemente të dizajnit që tejkalojnë tingujt e grupeve ose koncertet e tyre…
