Shkallmimi i patriarkatit ka qenë përherë detyrë mundimmadhe dhe nuk është ndonjë risi që seksizmi, homofobia, transfobia, racizmi dhe pabarazitë e sistemit tonë të shëndoshë e të rregullt kapitalist jo vetëm që janë të pranishme në hapësirën mediatike, por edhe përforcohen e riprodhohen vazhdimisht. Për ta luftuar këtë dukuri, së voni ka pasur lulëzim të platformave online feministe dhe queer në gjuhën shqipe; nga lufta për ndryshim brenda narrativave dhe realitetit, drejt një situate ku patriarkati dhe heteronormativiteti kanë ditët e numëruara.

Kolektivet feministe po bëhen bashkë përmes një shkrirjeje të gazetarisë avokuese dhe botimeve edukative me aktivizmin; dhe, mbase të shtyra nga nevoja për të pasur hapësira virtuale pas një viti të tërë me distancim pandemik, zërat e tyre po ngriten jo vetëm në botën online, por edhe përtej saj. Vetëm gjatë vitit të kaluar, një pjesë e këtyre kolektiveve kanë vënë ajkën e punës së tyre në sferën online në mënyrë që të ketë prani më të madhe të diskutimeve për barazinë dhe larminë brenda debatit të gjerë publik.

Kemi folur me redaktoret e disa prej platformave online më të reja dhe të themelta në gjuhën shqipe që identifikohen si feministe ose queer, për të mësuar më shumë mbi arsyet e formimit të tyre, hapësirat që po i krijojnë, për çfarë luftojnë dhe si planifikojnë ta shkatërrojnë patriarkatin dhe sundimin e heteronormativitetit klikim mbas klikimi.

SHOTA

Nga porositë në formë grafitesh nëpër rrugë, të bëra si kundërpërgjigje ndaj ngacmimit dhe dhunës patriarkale në Shqipëri, te bota virtuale për vizituesit shqipfolës. SHOTA është frymëmarrje e freskët në botën online, e ndarë nga përmbajtjet portaleske si dritare për shkrime frymëzuese, kreative dhe sfiduese. E emërtuar sipas luftëtares shqiptare Shote Galica, SHOTA është sjellë në jetë për ta luftuar kapitalizmin dhe patriarkatin përmes një platforme të dizajnuar bukur me përmbajtje të përzgjedhur hollësisht nga shkrimtarë të Shqipërisë dhe më tej.

Kjo platformë është krijuar nga aktivistet feministe nga Shqipëria Gresa Hasa dhe Liri Kuçi, ndërsa përveç numrave të veçantë (shihni Vëllimin 01 “Frymëmarrje”), vizituesit po ashtu mund të lexojnë artikuj të tjerë nga autorë të larmishëm rajonalë dhe ndërkombëtarë, poezi, ilustrime të shquara, diskutime online dhe më shumë.

SHOTA për K2.0:

“Në një kontekst ku hapësira publike është e pushtuar në mënyrë kanosëse nga burra patriarkalë, ku fryma ligjërimore është e dhunshme e mbizotëron një diskurs diskriminues, mizogjen, homofob, racist dhe arrogant; ku gratë dhunohen drejtpërdrejt në ekran dhe gjithashtu në median e shkruar, nevoja për një hapësirë si “SHOTA” ishte urgjente. […]

Feminizmi që ne rrekemi ta jetëzojmë në jetën private dhe publike, feminizmi për të cilin avokojmë, diskutojmë, teorizojmë, protestojmë është feminizëm i majtë e progresist. Një feminizëm për 99% të grave, jo disa prej tyre. Një feminizëm që u qaset grave e burrave të shtresave të varfëra e të margjinalizuara, gjithashtu LGBTQI, rome/ë dhe egjiptiane/ë. Një feminizëm që punën e papaguar të grave, për të parafrazuar Silvia Federici-n, nuk e quan dashuri por shfrytëzim. Një feminizëm në ballë të të cilit janë motrat tona rome dhe egjiptiane, krah së cilave qëndrojmë në solidaritet, së bashku me individët LGBTQI”.

QIKA

QIKA — Qendra për Informim, Kritikë dhe Aksion ka lindur me një shpirt avokues dhe me një dëshirë për ta ndryshuar narrativën e përfaqësimit të grave, si dhe për të promovuar të drejtat e barabarta në Kosovë. Siç dëftojnë fjalët prapa shkurtesës, QIKA është platformë feministe që vë në pah lajme dhe tekste që lidhen me gratë anekënd botës, por edhe studime, analiza dhe tema gazetareske që theksojnë pabarazitë shoqërore, politike dhe ekonomike në shoqëri.

Një nga analizat e para të QIKA-s gjatë fushatës së fundit zgjedhore ishte shqyrtimi i përfaqësimit të vërtetë të grave dhe të drejtave të grave në debatet mediatike, si pjesë e punës së tyre analitike për të avokuar në të mirë të përfaqësimit të mirëfilltë në debate. Sikur kolektivet e tjera që përmenden në këtë artikull, QIKA është gati të dalë në rrugë për të kërkuar më shumë, por ajo dëshiron ta shndërrojë narrativën përmes një gazetarie që shoqëron aktivizmin, përmes së cilës mëton t’i theksojë këndvështrimet e margjinalizuara në media dhe në diskursin publik.

Në platformën feministe të QIKA-s, vizitorët do të gjejnë lajme për politikat që shtyjnë përpara të drejtat e grave, shkrime për kontekstin kosovar mbi çështjet sikur nevoja e mbështetjes së studenteve që janë po ashtu nëna, ose komente për gratë frymëzuese të vendit; vizitorët gjithashtu do të mund të gjejnë raporte të thelluara për çështjet sikur lufta ligjore e Suzana Zogiani-Sekiraqës, një grua që është dënuar me 25 vjet burg për shkak të vrasjes së të shoqit. Aktivistet sikur ato të QIKA-s kanë thënë se janë bërë gabime të mëdha gjatë rastit të saj gjyqësor dhe se duhet të ketë rigjykim.

QIKA për K2.0: 

“Megjithëse ka pasur pak përparim viteve të fundit, çështjet që lidhen me të drejtat e grave përgjithësisht janë trajtuar pak në media e në të shumtën e rasteve raportimet kanë qenë të stërmbushura me stereotipe. Mediat në Kosovë janë të dominuara nga burrat, gjë që shpesh përcakton edhe agjendat mediale të tyre.

Duke njohur rëndësinë dhe fuqinë e medias për të ndikuar në vetëdijen kolektive ne kemi vendosur të ndërhyjmë në hapësirën mediale me një platformë feministe. Kjo nismë është një përpjekje për t’u dhënë vëmendje perspektivave të margjinalizuara të vajzave dhe grave në Kosovë. 

Përfshirja e thjerrëzës feministe në trajtimin e çështjeve me rëndësi politike, ekonomike dhe sociale është një prej formave më të përshtatshme dhe të suksesshme për të vënë në pah problemet që zakonisht kalojnë pa u vërejtur. […] Përmes hulumtimeve të mprehta e të guximshme ne synojmë jo vetëm të informojmë mbi këto tema, por edhe të ofrojmë kritikë të mbështetur e të argumentuar për format e shtypjes dhe pabarazisë. Historitë e shtypjes që përjetojnë gratë në familje, punë, rrugë e institucione do të pasqyrohen përmes teksteve tona gazetareske. 

Rrëfimet e tyre personale do të zbulohen me qëllim që të thërrasim për solidaritet dhe organizim feminist. Ne besojmë që përmes raportimeve të drejta dhe hulumtimeve të temave që janë të pashpalosura në shoqëri, do të mund të ndikojmë në prishjen e rendit shoqëror i cili po diskriminon individë e grupe shoqërore”.

DYLBERIZM

Dylberizmi ekziston tash e një kohë, që kur dy aktivistë queer nga Kosova hapën një llogari në Instagram në vitin 2018 që i shkatërroi të gjitha shabllonet për komunitetin queer. Kjo platformë është bërë tashmë një hapësirë e zëshme dhe përkrahëse për përfaqësimin dhe dukshmërinë e komunitetit LGBTIQ+.

Fatkeqësisht, së voni vegla e Dylberizimit për aktivizëm në Instagram është suspenduar, ndërsa puna e tyre vazhdon të rrojë përmes rrjeteve të tjera sociale dhe webfaqes së tyre.

Me përmbajtje edukative, informuese dhe posaçërisht shakatare, Dylberizmi është platforma e parë në gjuhën shqipe që i kushtohet edukimit dhe informimit të komunitetit queer (dhe të tjerëve) për të gjitha çështjet queer.

Ndryshe nga shumë media në Kosovë, Dylberizmi ka paraqitur individët LGBTIQ+ jo si “të tjerë” ekzotikë, por si pjesë thelbësore e shoqërisë sonë duke krijuar një hapësirë të sigurt ku mund të shprehen individët queer, kështu duke krijuar një hapësirë për diskutime të rëndësishme dhe për narrativa që prekin njerëzit e rëndomtë.

Një nga rubrikat më të fuqishme të Dylberizmit është “Ndaje storien tane”, ku shpërndahen rrëfime personale anonime për individë të komunitetit queer që identifikohen si gej, lezbike, biseksualë/biseksuale, trans, ose madje edhe njerëz jobinarë — si dhe të tjerë nën ombrellën e gjerë queer. Dhe ndërsa ato nganjëherë janë dëshmi për vuajtjet dhe përpjekjet, herë të tjera janë edhe rrëfime të dashurisë së pastër, vetëpranimit dhe zhvillimit frymëzues.

Përmes të dyjave, pra llogarisë në Instagram dhe webfaqes — të cilat mbahen kryesisht nga vullnetarët — Dylberizmi flet gjuhën e internetit dhe na edukon për kulturën queer, artin, historinë, të drejtat, shëndetin seksual, terminologjinë dhe të tjera. Aty po ashtu mund të gjenden materiale argëtuese dhe meme, pra është hapësirë që jo çdoherë është e mbushur me dramë. Të jesh queer është ndjenjë ngazëlluese, siç dëshmojnë edhe aktivistët në fjalë.

Përveç kësaj, Dylberizmi po bëhet mjet i domosdoshëm kontrollues për retorikën anti-queer në politikën kosovare: gjatë zgjedhjeve të fundit, ata kanë publikuar një listë kandidatësh homofobë që kanë kandiduar për deputetë të Kuvendit; ata po ashtu bashkëpunojnë me grupin e aktivistëve Replikë, me të cilët kanë provokuar një korrigjim publik të zëvendëskryeministres për çështjet e komuniteteve pakicë dhe të të drejtave të njeriut Emilija Redžepi, e cila më herët ishte deklaruar kundër martesave mes personave të gjinisë së njëjtë.

Dylberizm për K2.0:

“Edhe pse prezenca është më e madhe në hapësirat mediale, qasja nuk është gjithmonë më e duhura. Në shumicën e rasteve, storiet queer përgatiten dhe raportohen në formë senzacionale, të cilat portretizojnë komunitetin queer si diçka senzacionale dhe e re, e jo si pjesë e barabartë e shoqërisë në Kosovë. […] Neve na ka munguar një hapësirë ku personat queer, prej të gjitha moshave e prapavijave, bëhen bashkë në një vend, bëhen vetja dhe kyçen në diskutime e aktivitete të ndërsjella. 

Kjo qasje ka ardhur pikërisht si pasojë e kësaj nevoje që vetë ne e kemi pasur gjithmonë. […] Mundet me u konsideru se jemi më të zëshëm në aspektin politik, dhe kjo ka ardhur për shkak të nevojës për të sjellë çështjet LGBTIQ+ në diskursin publik, në një kohë të ndryshimit politik në Kosovë. 

Në këto kohë kur sistemi është duke u ndryshuar, dhe kemi mobilizim popullor për ndryshime pozitive, prapë çështjet LGBTIQ+ janë lënë anash dhe këtë e kemi parë gjatë zgjedhjeve të fundit ku asnjë parti nuk ka paraqitur program ku përfshihen të drejtat LGBTIQ+. Prandaj, duke e parë momentumin politik, ne e kemi parë që është nevoja për mobilizim dhe shtyrje të çështjeve LGBTIQ+, me aq sa kemi mundësi.

Nuk ka më tolerancë ndaj përjashtimit, me pretekstin se kemi probleme të tjera më të mëdha në vend. Nëse thirrjet publike dhe ekspozimi i homofobëve nuk është i mjaftueshëm, atëherë janë aksionet rrugore që është njëra ndër qasjet tona për të vënë në pah problemet me homofobinë dhe transfobinë.

KOLEKTIVI PËR MENDIM DHE VEPRIM FEMINIST

Kolektivi për Mendim dhe Veprim Feminist paraqitet brenda një dimensioni më teorik të aktivitetit feminist — por, siç e dëshmon edhe emri, nuk kufizohet nga ai. I ndërtuar përmes shkrirjes së praktikës dhe punës teorike, Kolektivi ka zënë fill në Kosovë para dy vjetësh, gjegjësisht në mars 2019, duke bërë bashkë aktivistë feministë nga krahu i majtë me qëllim të thellimit të mendimit dhe diskutimit feminist, si dhe për të organizuar protesta, aksione dhe ndërhyrje që, me fjalët e tyre, sulmojnë patriarkatin kapitalist.

Që nga ngjizja, Kolektivi ka mbajtur aktivitete të tilla si diskutimet publike ose diskutimet mbi lexime që kanë shërbyer si hyrje në teorinë feministe dhe kanë ndihmuar për artikulimin e ideve sikur ato të ndërseksionalizmit, neoliberalizmit dhe akademizmit, në mënyrë më të qasshme sesa ligjëratat e sociologjisë në universitet.

Webfaqja e sapolansuar e Kolektivit është ripërpunuar për të mos rënë ndesh me platformat e tjera feministe dhe për të kontribuar mirëfilli në diskutimet dhe praninë feministe që tashmë ekziston. Vizitorët mund të gjejnë përmbajtje feministe, duke përfshirë përkthime të teksteve dhe video në gjuhën shqipe nga autorë/autore me renome botërore sikur Audre Lorde dhe Angela Davis, si dhe tekste të shkruara nga autorë/autore të Kosovës që kontribuojnë për artikulimin e ideve të feminizmit majtist kosovar.

Kolektivi për K2.0:

“Që nga themelimi e deri më sot, një nga synimet kyçe të Kolektivit ka qenë krijimi i një  platforme feministe për prodhimin dhe riprodhimin e dijeve feministe në gjuhën shqipe dhe duke e përfshirë përvojën dhe kontekstin lokal. […]

Mënyra se si Kolektivi e ka menduar “prodhimin e dijeve feministe” ka qenë përmes vjeljes së dijeve tashmë të etabluara nga feministet ndërkombëtare dhe leximi i përvojave të lëvizjeve feministe anembanë, si mënyrë e gjetjes së të përbashkëtave dhe dallimeve tona dhe udhërrëfimeve për krijimin e narrativave dhe rezistencës tonë lokale. Përmes grupit të leximit, organizimit të diskutimeve teorike dhe shfaqjes së filmave, përkthimeve, ne mëtojmë ta edukojmë veten dhe shoqërinë tonë për shtypjen dhe format e çlirimit dhe për nevojën e organizimit feminist.

Për ne, shtypja gjinore, klasore dhe racore janë universale dhe ato marrin nuanca lokale  varësisht nga konteksti politik e shoqëror i caktuar. E ndërgjegjësimi jonë mbi këtë, përveçse është krucial për organizim politik feminist, është një shtysë shtesë që na bën thirrje për mobilizim më të madh dhe më përmbajtësor për të kundërshtuar këtë sistem universal, e kjo bëhet veç duke i shkëmbyer përvojat dhe dijet me njëri-tjetrin/njëra-tjetrën”.K

Imazhi i ballinës: Atdhe Mulla / K2.0.