TĂ« jesh zĂ« disident nĂ« KosovĂ« kurrĂ« nuk ka qenĂ« punĂ« e lehtĂ«. Me numĂ«r tĂ« popullsisĂ« pak mĂ« pak se 2 milion, ata qĂ« dalin kundĂ«r normave tĂ« establishuara mund ta gjejnĂ« vetĂ«n shpejtĂ« tĂ« etiketuar dhe tĂ« margjinalizuar. Por kur flasim pĂ«r disidencĂ« brenda partive politike tĂ« KosovĂ«s, sfidat shumĂ«fishohen – ndonĂ«se tĂ« gjitha partitĂ« e komplimentojnĂ« vetĂ«n pĂ«r “vlerat e tyre demokratike”, ekziston njĂ« qĂ«ndrim aktual i llojit “ose je me neve ose kundĂ«r neve”, dhe partitĂ« sikur janĂ« tĂ« vendosura qĂ« shkelin çfarĂ«do nocioni tĂ« debatit tĂ« brendshĂ«m politik.
Shembulli i fundit u shpĂ«rfaq javĂ«n e kaluar nĂ« takimin e KĂ«shillit tĂ« PĂ«rgjithshĂ«m tĂ« Lidhjes Demokratike tĂ« KosovĂ«s (LDK). Donika GĂ«rvalla, aktiviste veterane e LDK – dhe kryetare e degĂ«s sĂ« LDK-sĂ«Â nĂ« Gjermani – e cila e ka ngritur zĂ«rin vazhdimisht kundĂ«r mĂ«nyrĂ«s sĂ« drejtimit tĂ« partisĂ« nĂ«n liderin aktual, Isa Mustafa, nuk u lejua tĂ« hynte nĂ« takim nga rojet e sigurimit.
Aktivistja veterane e LDK Donika Gërvalla nuk u lejua të hynte në takimin e Këshillit të Përgjithshëm javën e kaluar pasi shprehi kritika ndaj liderit të partisë Isa Mustafa.
PĂ«rkrah deputetes sĂ« Kuvendit, Vjosa Osmanit tĂ« LDK – e cila refuzoi tĂ« merrte pjesĂ« nĂ« takim pas pĂ«rjashtimit tĂ« GĂ«rvallĂ«s – GĂ«rvalla ka qenĂ« njĂ« prej kritikuesve tĂ« brendshme mĂ« tĂ« mĂ«dha ndaj vendimit tĂ« LDK pĂ«r tĂ« formuar koalicion nĂ« qeveri me PartinĂ« Demokratike tĂ« KosovĂ«s (PDK) nĂ« dhjetor 2014.
MarrĂ«dhĂ«niet e Osmanit me lidershipin e partisĂ« kanĂ« qenĂ« tĂ« turbullta, pasi qĂ« duket se janĂ« shfaqur mospajtime brenda LDK-sĂ«. NĂ« fjalimin e tij inagurues nĂ« Kuvend, Mustafa i kritikoi deputetĂ«t e LDK-sĂ« pĂ«rfshirĂ« Osmanin – qĂ« votuan kundĂ«r formimit tĂ« koalicionit qeverisĂ«s. Osmani ka qenĂ« nĂ« veçanti kritikuese ndaj elementit tĂ« marrĂ«veshjes qĂ« e bĂ«ri ish-liderin e PDK-sĂ«, Hashim Thaçin, president tĂ« KosovĂ«s gjatĂ« vitit, dhe ajo e bojkotoi Kuvendin nĂ« ditĂ«n e votimit.
Komunikimi publik në mes të Osmanit dhe Mustafës ka qenë kryesisht i kufizuar në shkëmbim të akuzave të ndërsjella përmes statuseve në Facebook. Pavarësisht faktit se është deputete e LDK me numrin e tretë më të lartë të votave, deklaratat publike dhe pikëpamjet e saja për liderin ia kanë margjinalizuar aktivitetin politik, dhe e kanë bërë të ardhmen e saj politike të merr kahje të panjohur.
“Kjo nuk Ă«shtĂ« demokratike, kjo Ă«shtĂ« autoritare”
Megjithatë, LDK assesi nuk është e vetmja parti që si duket e ngulfatë debatin e brendshëm; të gjitha partitë e mëdha tregojnë pak tolerancë drejt pikëpamjeve disidente. Pavarësisht presionit dhe rreziqeve të qenësishme me të cilat përballen ata që shkojnë kundër vijës së partisë, ende ka individë që e sfidojnë partinë e vet.
Një prej atyre që nuk shpreh frikë të thotë mendimin e vet është deputeti i PDK-së, Nait Hasani. Hasani ka folur publikisht kundër vijës partiake në shumë raste, dhe atë në çështjet kyçe ku partia ka paraqitur gati konsensus të plotë. Para se të shpallte Kosova pavarësinë, ai kundërshtoi mbështetjen e PDK për Planin e Ahtisaarit (që formon bazën e Kushtetutës së Kosovës), në 2013 foli kundër marrëveshjes së ndërmjetësuar nga BE mes Kosovës dhe Serbisë, votoi kundër themelimit të dhomës speciale për krime të luftës vitin e kaluar, dhe ka qenë kritik i zëshëm i dy marrëveshjeve të diskutabile me Serbinë dhe Malin e Zi.
âShumica absolute e deputetĂ«ve tĂ« PDK-sĂ« pajtohen me mendimet e mia, ndĂ«rsa nĂ« formĂ«n e votimit ata votojnĂ« nĂ« bazĂ« tĂ« kĂ«rkesĂ«s sĂ« kryetarit”, thotĂ« Hasani. âKjo nuk Ă«shtĂ« demokratike, kjo Ă«shtĂ« autoritare, quhet autoritarizĂ«m i ndikimit politik nga autoriteti dhe kjo cungon tĂ« drejtĂ«n e veprimit tĂ« lirĂ«â.
Deputeti i PDK Nait Hasani thotë se lidershipi i partisë është i centralizuar dhe shumica e kolegëve të tij votojnë ashtu siç kërkon lideri i partisë.
MegjithatĂ«, pĂ«r Hasanin tĂ« gjitha partitĂ« tjera janĂ« tĂ« njejta nĂ« kĂ«tĂ« aspekt, pra pĂ«rderisa nuk pajtohet me shumĂ« pozita politike tĂ« PDK dhe vazhdimisht voton kundĂ«r vijĂ«s partiake, ai ka zgjedhur qĂ« tĂ« mos ndĂ«rrojĂ« parti e tĂ« mos dorĂ«zohet. âUnĂ« e preferoj luftĂ«n e brendshme e me ba pĂ«rpjekje pa ndal, sepse qĂ«llimi jonĂ« Ă«shtĂ« shteti dhe zhvillimi i tij. Ma mirĂ« se me shku te shpia edhe me e pa nĂ« televizor se çka po ndodhĂ«â, thotĂ« ai.
Hasani thotë se ka presione të shumta mbi deputetët, kur flasim për qëndrime politike. Ai beson se një pjesë e madhe e tyre burojnë prej komunitetit ndërkombëtar, që ushtron presion në lidershipin e partive qeverisëse për çështje kyçe, dhe ai presion pastaj transferohet direkt tek deputetët.
Hasani e pĂ«rdorĂ« si shembull marrĂ«veshjen e nĂ«nshkruar sĂ« fundmi pĂ«r demarkacion tĂ« kufirit me Malin e Zi. Pasi qĂ« rekomandimi pozitiv pĂ«r liberalizim tĂ« vizave pĂ«r KosovĂ«n nga Komisioni Evropian kĂ«rkon nga Kuvendi qĂ« tĂ« ratifikohet marrĂ«veshja pĂ«r demarkacion tĂ« kufirit me Malin e Zi, Hasani argumenton se lidershipi i partisĂ« Ă«shtĂ« madje i gatshĂ«m edhe tĂ« “sakrifikojĂ«” territorin e vet pĂ«r t’i âkĂ«naqurâ partnerĂ«t evropian. “Bashkimi Evropian po bĂ«het i padrejtĂ«… duke kushtĂ«zuar heqjen e regjimit tĂ« vizave me marrĂ«veshjen e demarkacionit tĂ« kufirit me Malin e Zi, qĂ« qartĂ« e zvogĂ«lon territorin e KosovĂ«s pĂ«r mbi 8,000 hektarĂ«”, thotĂ« ai.
Hapësirë për zëra të ndryshëm
NjĂ« tjetĂ«r “rebel partiak” Ă«shtĂ« ish-deputeti i VetĂ«vendosje, Ilir Deda. Derisa ish-partia e tij ishte e zhytur nĂ« njĂ« ngĂ«rç tĂ« eskaluar politik me qeverinĂ« pas nĂ«nshkrimit tĂ« marrĂ«veshjeve me SerbinĂ« dhe Malin e Zi nĂ« gushtin e kaluar, Deda shpesh e gjeti vetĂ«n duke vepruar dhe duke shprehur mendime qĂ« ishin nuk ishin nĂ« kuadĂ«r tĂ« politikave zyrtare tĂ« partisĂ«.
Ai morri pjesĂ« nĂ« votim pĂ«r tĂ« ratifkuar MarrĂ«veshjen e Stabilzim Asocimit me Bashkimin Evropian nĂ« nĂ«ntor, pavarĂ«sisht faktit se partia e tij e bojkotoi votimin. ZĂ«vendĂ«s Kryetari Driton Caushi tha se “Deda nuk pĂ«rfaqĂ«son qĂ«ndrimin zyrtar tĂ« VetĂ«vendosjes” pasi ky i fundit i kritikoi aktivistĂ«t qĂ« me forcĂ« i larguan rrethojat e ngritura para ndĂ«rtesĂ«s sĂ« qeverisĂ« mĂ« herĂ«t gjatĂ« vitit.
Ish-deputeti i VetĂ«vendosje Ilir Deda beson se Ă«shtĂ« thelbĂ«sore qĂ« individĂ«t tĂ« mund t’i shprehin mendimet e tyre brenda partive politike.
Deda beson se Ă«shtĂ« thelbĂ«sore qĂ« tĂ« ketĂ« hapĂ«sirĂ« pĂ«r zĂ«ra tĂ« ndryshĂ«m brenda njĂ« partie politike. âNĂ« parim, do tĂ« thoja se demokracia e brendshme nuk do tĂ« thotĂ« vetĂ«m sfidim i shumicĂ«s apo bllokim i vendimit tĂ« shumicĂ«s, por respektim i mendimeve tĂ« cilat nuk janĂ« shumicĂ«â, thotĂ« ai.
Pasi i ka kritikuar metodat e përdorura nga partitë opozitare, që vazhdimisht aktivizuan gaz lotsjellës në Kuvend për ta bllokuar funksionimin e tij, Deda e la lëvizjen Vetëvendosje në prill. Ai ishte bërë anëtar i kësaj lëvizjenë vitin 2014. Pavarësisht dallimeve në mes të partisë dhe individit, ndarja e Dedës nga Vetëvendosje shënoi një ndryshim nga mënyrat e zakonshme të hidhura të largimeve politike. Në vend se të fillonin akuzat nga të dy anët, siç qëndron si praktikë për raste të tjera, Deda doli në një konferencë të përbashkët për shtyp me Sekretarin Organizativ të Vetëvendosjes, Dardan Molliqajn, për të kumtuar lajmin e largimit.
Ai insiston se pĂ«r tĂ« si deputet Ă«shtĂ« thelbĂ«sore qĂ« t’i qĂ«ndrojĂ« besnik vlerave dhe ideve tĂ« tij, e jo tĂ« bĂ«het kukull e ndonjĂ« partie politike. âNĂ« lĂ«vizjen VetĂ«vendosje unĂ« e kam ruajtur parimin tĂ« mos veproj dhunshĂ«mâ, thotĂ« Deda, qĂ« e shpĂ«rfilli qasjen e “unifikuar” tĂ« opozitĂ«s duke prezantuar njĂ« zgjidhje kompromisi pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« fund ngĂ«rçit politik, bashkĂ« me Osmanin e LDK. âDallimet me nesh vetĂ«m sa janĂ« thellu sa ka kalu kohĂ«, dhe kemi arrit me njĂ« pikĂ« kur konceptualisht kemi qenĂ« larg njĂ«ri tjetritâ.
Mungesë e ideologjisë
Referimi ndaj dallimeve konceptuale nga Deda tregon shumĂ« pĂ«r peizazhin politik nĂ« KosovĂ«, ku ideologjia politike Ă«shtĂ« vĂ«shtirĂ« tĂ« pĂ«rcaktohet. NĂ« shtatĂ«mbĂ«dhjetĂ« vitet tĂ« pasluftĂ«s, ka pasur rritje tĂ« numrit tĂ« partive politike nĂ« KosovĂ«, por kjo nuk Ă«shtĂ« shoqĂ«ruar me zhvillim tĂ« njĂ«kohshĂ«m tĂ« profilizimit tĂ« qartĂ« ideologjik tĂ« partive politike. âKrejt partitĂ« nĂ« KosovĂ« i kemi tĂ« djathta, krejt i kemi tĂ« majta e krejt tĂ« qendrĂ«sâ, thotĂ« Hasani.
Deda pajtohet se nocioni i ideologjisĂ« politike nĂ« KosovĂ« mbetet shumĂ« i paqartĂ«. “PDK dhe LDK e shpallin vetĂ«n si parti tĂ« qendrĂ«s sĂ« djathtĂ«, por kur i analizojmĂ« disa nga politikat ekonomike tĂ« tyre, janĂ« tĂ« majta”, thotĂ« ai. âNuk ka ideologji nĂ« KosovĂ«, pĂ«rveç VetĂ«vendosjes qĂ«Â Ă«shtĂ« e majtĂ«, sepse partitĂ« tjera nuk e kuptojnĂ« seriozisht çështjen e ideologjisĂ«â.
Në vend të ideve tradicionale të vlerave dhe ideologjive politike, politikanët kanë tendencë të lidhen ngushtë me të kaluarën dhe besnikërinë ndaj liderit, e jo ndaj programit partiak.
